Mặc dù tỷ lệ mắc bệnh bạch hầu đã giảm rõ rệt nhờ triển khai vắc xin phòng bệnh cho trẻ em dưới 1 tuổi và tiêm nhắc vào lúc 18 đến 24 tháng tuổi trong Chương trình Tiêm chủng mở rộng. Tuy nhiên, bệnh vẫn có thể lây lan ở những địa phương có tỷ lệ tiêm chủng vắc xin bạch hầu thấp: trong đó trẻ em dưới 5 tuổi và người trên 60 tuổi là những đối tượng nguy cơ cao dễ mắc bệnh bạch hầu.

Những đối tượng có nguy cơ mắc bệnh bạch hầu gồm: Không được tiêm chủng đầy đủ, đúng lịch; Bị các rối loạn miễn dịch; Sống trong điều kiện môi trường không vệ sinh hoặc quá đông đúc, chật hẹp…

Tại Việt Nam, trước đây, bệnh lưu hành khá phổ biến ở hầu hết các địa phương; từ khi vắc xin phòng bạch hầu được đưa vào chương trình tiêm chủng mở rộng, bệnh đã được khống chế và chỉ ghi nhận một vài trường hợp lẻ tẻ do không tiêm vắc xin phòng bệnh, thường xảy ra ở các khu vực vùng sâu, vùng xa nơi có tỷ lệ tiêm chủng thấp, không tiêm đủ mũi hoặc không được tiêm nhắc lại.

Hiện bệnh bạch hầu chưa được loại trừ ở nước ta, do đó người dân vẫn có thể mắc bệnh nếu chưa tiêm vắc xin phòng bệnh và tiếp xúc với mầm bệnh. Theo thống kê của Bộ Y tế, năm 2023, cả nước ghi nhận 57 trường hợp mắc bệnh bạch hầu tại 3 tỉnh Hà Giang, Điện Biên và Thái Nguyên, trong đó có 7 trường hợp tử vong. Từ đầu năm 2024 đến nay, cả nước ghi nhận 6 trường hợp mắc bạch hầu, trong đó 2 trường hợp tử vong. Cụ thể, tỉnh Hà Giang ghi nhận 3 trường hợp mắc bệnh bạch hầu trong các tháng 1, 2 và 4/2024, tại các ổ dịch cũ ở các huyện ( Mèo Vạc, Đồng Văn, Yên Minh); Tỉnh Nghệ An ghi nhận 1 trường hợp mắc và tử vong (tháng 6/2024) tại huyện Kỳ Sơn; Tỉnh Bắc Giang ghi nhận 2 trường hợp mắc bệnh (tháng 7/2024) tại huyện Hiệp Hòa, có tiếp xúc gần với trường hợp tử vong của tỉnh Nghệ An.

Hiện nay, tại xã Thạch Lâm, huyện Bảo Lâm, tỉnh Cao Bằng vừa ghi nhận 01 trường hợp mắc bệnh bạch hầu đã tử vong là cháu Giàng Mí H, sinh năm 2013, trú tại Khau Noỏng, xã Thạch Lâm (Bảo Lâm) trước đó có dấu hiệu bị ho, sốt từ ngày 14/11/2024 nhưng vẫn đi học. Sau 1 tuần uống thuốc nhưng không đỡ, bệnh diễn biến nặng, đến ngày 21/11/2024, gia đình đã đưa cháu đến Trung tâm Y tế huyện để khám và điều trị. Mặc dù đã tiếp nhận cấp cứu nhưng do tình trạng bệnh quá nặng bệnh nhân đã tử vong cùng ngày. Nghi ngờ bệnh nhân mắc bệnh bạch hầu, ngay sau đó TTYT huyện đã báo cáo Trung tâm Kiểm soát bệnh tật và lấy mẫu dịch họng gửi Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương xét nghiệm. Ngày 23/11, Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương đã có kết quả xét nghiệm khẳng định mẫu bệnh phẩm dương tính với bệnh bạch hầu. Hiện, chưa xác định được nguồn lây cũng như nguyên nhân gây bệnh Bạch hầu trên địa bàn.

Đối tượng có nguy cơ mắc bệnh cao

Bệnh thường gặp ở trẻ nhỏ, tuy nhiên cũng có thể gặp ở người lớn nếu không có miễn dịch. Người sinh sống ở khu vực dân cư đông đúc hoặc nơi có điều kiện vệ sinh không đảm bảo, bất kì ai đi du lịch đến nơi đang có dịch bạch hầu. 

Đường lây của bệnh

Bệnh bạch hầu có thể lây truyền trực tiếp từ người bệnh sang người lành thông qua đường hô hấp. Đây là hình thức lây bệnh phổ biến, ngoài ra vi khuẩn bạch hầu cũng truyền từ người này sang người khác thông qua vật trung gian như đồ chơi, vật dụng có chứa dịch tiết của người bệnh. Vi khuẩn bạch hầu có thể xâm nhập qua da bị tổn thương, gây bạch hầu da. Trung bình sau khoảng 2 tuần nhiễm vi khuẩn, người bệnh có thể bắt đầu lây nhiễm cho người khác thông qua các hình thức nói trên.

Biểu hiện của bệnh

Bệnh có thể được biểu hiện từ nhẹ đến nặng, ban đầu người nhiễm bệnh sẽ bị sốt nhẹ, đau đầu, viêm họng nhẹ, ho. Bệnh diễn biến tiến triển nhanh khiến bệnh nhân khó thở, đau họng tăng dẫn tới chán ăn, sổ mũi, hơi thở hôi. Khi bệnh trở nặng, bên trong cổ họng và amidan người bệnh xuất hiện (giả mạc) lớp màng có màu trắng ngà. Lớp màu trắng mọc thành từng mảng lớn, dai và dính, khi bóc màng ra gây chảy máu, khiến bệnh nhân bị tắc nghẽn đường hô hấp và ho khan. Bệnh không được phát hiện và điều trị kịp thời sẽ dẫn đến viêm cơ tim, tổn thương hệ thần kinh, tử vong do đột ngột trụy tim mạch, thường có giả mạc màu trắng ở tuyến hạnh nhân, hầu họng, thanh quản, mũi, có thể xuất hiện ở da, kết mạc mắt, trường hợp nặng có thể gây biến chứng và tử vong.

Bệnh bạch hầu có thể dự phòng được bằng tiêm vắc xin đủ liều và đúng lịch. Vắc xin phòng bệnh bạch hầu có trong Chương trình tiêm chủng mở rộng quốc gia. Khi phát hiện sớm, bệnh điều trị khỏi bằng kháng sinh.

Để chủ động phòng chống bệnh bạch hầu, Cục Y tế dự phòng khuyến cáo người dân cần thực hiện tốt các biện pháp sau:

1. Đưa trẻ đi tiêm chủng theo lịch tiêm các vắc xin có chứa thành bạch hầu (DPT-VGB-Hib, DPT…) đầy đủ, đúng lịch để đảm bảo miễn dịch phòng bệnh cho trẻ trong độ tuổi tiêm chủng. Trong trường hợp hoãn tiêm, đưa trẻ tham gia tiêm chủng sớm nhất có thể.

2. Thường xuyên rửa tay bằng xà phòng; che miệng khi ho hoặc hắt hơi; giữ vệ sinh thân thể, mũi, họng hàng ngày; hạn chế tiếp xúc với người mắc bệnh hoặc nghi ngờ mắc bệnh.

3. Đảm bảo nhà ở, nhà trẻ, lớp học thông thoáng, sạch sẽ và có đủ ánh sáng.

4. Khi có dấu hiệu mắc bệnh hoặc nghi ngờ mắc bệnh bạch hầu phải được cách ly và đưa đến cơ sở y tế để được khám, điều trị kịp thời.

5. Người dân trong ổ dịch cần chấp hành nghiêm túc việc uống thuốc phòng và tiêm vắc xin phòng bệnh theo chỉ định và yêu cầu của cơ quan y tế. Trong trường hợp tiếp xúc gần tự theo dõi sức khỏe, khi có triệu chứng nghi ngờ mắc bệnh phải thông báo ngay cho cán bộ y tế.

6. Người dân không để tâm lý hoang mang, tiếp nhận thông tin sai lệch từ các phương tiện thông tin đại chúng không chính thống, không tự ý tiêm chủng chứa thành phần bạch hầu khi chưa có hướng dẫn, khuyến cáo cụ thể của của cơ quan y tế trong vùng có dịch và theo hướng dẫn của từng loại vắc xin có chứa thành phần bạch hầu.

7. Trong trường hợp cần thiết, liên hệ với các cơ sở y tế gần nhất để được tư vấn về các biện pháp phòng bệnh, đảm bảo thực hiện tiêm chủng đúng đối tượng, đúng liều và đúng thời điểm cũng như an toàn, hiệu quả phòng bệnh.

Lịch tiêm chủng vắc xin bạch hầu trong chương trình Tiêm chủng mở rộng:

Mũi thứ 1: Tiêm vắc xin DPT-VGB-Hib (phòng bệnh bạch hầu - ho gà - uốn ván - viêm gan B - viêm phổi/viêm màng não mủ do Hib) khi trẻ 2 tháng tuổi.

Mũi thứ 2: Tiêm vắc xin DPT-VGB-Hib sau mũi thứ nhất 1 tháng.

Mũi thứ 3: Tiêm vắc xin DPT-VGB-Hib sau mũi thứ hai 1 tháng.

Mũi thứ 4: Tiêm vắc xin DPT (phòng bệnh Bạch hầu - ho gà - uốn ván) khi trẻ 18 tháng tuổi.

Tại các địa phương nguy cơ cao, trẻ 7 tuổi cần tiêm nhắc mũi thứ 5 với vắc xin bạch hầu giảm liều - Uốn ván (Td).

Cha mẹ hãy đưa trẻ đi tiêm chủng đầy đủ, đúng lịch để phòng bệnh bạch hầu.

Box thông tin:

Nhận được thông tin từ TTYT huyện Bảo Lâm, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh đã chỉ đạo TTYT huyện Bảo Lâm tiến hành phu khử khuẩn nơi sinh sống của gia đình bệnh nhân, trường học và phòng cách ly của bệnh nhân; rà soát lập danh sách và cách ly các trường hợp tiếp xúc với bệnh nhân trong những ngày trước đó. 

Ngay trong chiều 23/11, khi tiếp nhận kết quả của Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương, xét nghiệm khẳng định mẫu bệnh phẩm của bệnh nhân Giàng Mí H. dương tính với vi khuẩn C.diphtheriae - tác nhân gây bệnh Bạch hầu, Giám đốc Sở Y tế đã chỉ đạo khẩn Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh thành lập đoàn công tác phối hợp với Bệnh viện Đa khoa tỉnh, đồng thời, giao nhiệm vụ cho đoàn công tác của Sở Y tế đang thực hiện nhiệm vụ tại huyện Bảo Lạc trực tiếp đến giám sát, chỉ đạo và hỗ trợ ngay TTYT huyện trong triển khai công tác phòng, chống dịch bệnh bạch hầu trên địa bàn.

Mai Hoa