Phụ nữ mang thai là nhóm có nguy cơ mắc vi khuẩn Listeria cao nhất. (Đồ họa: Quốc Cường)

Thời tiết nắng nóng, độ ẩm cao là điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn phát triển, ngành y tế địa phương đang tăng cường các hoạt động giám sát an toàn thực phẩm và tuyên truyền phòng chống bệnh truyền qua thực phẩm. Trước nguy cơ bùng phát dịch từ thực phẩm không an toàn, việc nâng cao nhận thức cộng đồng về phòng tránh listeriosis là nhiệm vụ cấp thiết.

Listeria monocytogenes – Mối nguy tiềm ẩn từ thực phẩm

Vi khuẩn Listeria monocytogenes có thể tồn tại trong môi trường đất, nước, phân động vật và trên bề mặt các thiết bị chế biến thực phẩm. Chúng dễ dàng xâm nhập vào thực phẩm trong quá trình sản xuất, vận chuyển, chế biến, đặc biệt là các thực phẩm không được nấu chín kỹ hoặc bảo quản đúng cách. Nguy hiểm hơn, vi khuẩn này có thể phát triển ở nhiệt độ thấp, kể cả trong tủ lạnh gia đình.

Một số loại thực phẩm có nguy cơ cao bị nhiễm Listeria bao gồm: phô mai mềm làm từ sữa chưa tiệt trùng, thịt nguội, xúc xích, cá hồi hun khói, các món ăn sẵn bảo quản lạnh, rau củ quả chưa rửa sạch. Đây đều là những thực phẩm ngày càng phổ biến tại chợ dân sinh, cửa hàng tạp hóa và các bữa ăn tiện lợi, nơi người tiêu dùng dễ chủ quan với yếu tố an toàn.

Listeriosis thường không gây nguy hiểm ở người khỏe mạnh, nhưng lại đặc biệt nguy hiểm với các nhóm người có hệ miễn dịch yếu, nhóm phụ nữ mang thai, người cao tuổi, bệnh nhân nền mạn tính là những đối tượng cần được chú trọng tuyên truyền phòng bệnh.

Các triệu chứng có thể xuất hiện sau vài ngày đến vài tuần sau khi ăn thực phẩm nhiễm khuẩn. Ở thể nhẹ, người bệnh có thể chỉ thấy sốt, đau đầu, buồn nôn hoặc tiêu chảy. Tuy nhiên, trong trường hợp nặng, vi khuẩn có thể gây viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết, thậm chí tử vong nếu không điều trị kịp thời.

Riêng ở phụ nữ mang thai, bệnh có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng như sảy thai, thai chết lưu hoặc trẻ sơ sinh mắc bệnh bẩm sinh nguy hiểm.

Chẩn đoán và điều trị bệnh Listeriosis

Hiện nay, chẩn đoán bệnh chủ yếu dựa vào các xét nghiệm vi sinh như cấy máu hoặc dịch não tủy. Khi đã xác định bệnh, bác sĩ sẽ chỉ định điều trị bằng các loại kháng sinh đặc hiệu, trong đó phổ biến nhất là ampicillin hoặc kết hợp với gentamicin trong trường hợp nặng. Tuy nhiên, điều trị chỉ hiệu quả khi bệnh được phát hiện sớm, điều này càng nhấn mạnh vai trò của việc phòng bệnh ngay từ khâu lựa chọn và chế biến thực phẩm.

Làm thế nào để phòng tránh nhiễm Listeria?

Để bảo vệ sức khỏe, mỗi người dân, đặc biệt là người dân vùng cao, vùng nông thôn cần thực hiện tốt các nguyên tắc an toàn thực phẩm như:

Rửa sạch tay, dao, thớt, bề mặt bếp trước và sau khi chế biến thực phẩm.

Không sử dụng sữa và các sản phẩm từ sữa chưa tiệt trùng.

Nấu chín kỹ thực phẩm như thịt, cá, xúc xích, không ăn sống hoặc tái.

Rửa kỹ rau củ quả dưới vòi nước chảy.

Thực phẩm sau khi mở bao bì nên dùng ngay, tránh để lâu trong tủ lạnh.

Tuyệt đối không dùng lại thực phẩm để lâu ngày, có dấu hiệu ôi thiu, ẩm mốc.

Bác sĩ Lục Thị Hường - Trưởng khoa Cận lâm sàng, TT KSBT tỉnh Cao Bằng cho biết: Phụ nữ mang thai là nhóm có nguy cơ cao nhất, bởi vi khuẩn Listeria có thể xuyên qua hàng rào nhau thai, gây hậu quả nghiêm trọng cho thai nhi. Ngoài ra, người cao tuổi, trẻ sơ sinh và bệnh nhân có hệ miễn dịch suy yếu cũng cần hết sức thận trọng. Ở những đối tượng này, bệnh có thể tiến triển nặng, gây nhiễm trùng máu hoặc viêm màng não. Ngoài ra,  Listeria là một trong số ít vi khuẩn gây bệnh ở người có khả năng phát triển ở nhiệt độ thấp, khoảng từ 0°C đến 45°C, trong đó tối ưu là khoảng 30°C đến 37°C. Đây chính là lý do vì sao thực phẩm bảo quản lạnh không đảm bảo vệ sinh vẫn có nguy cơ bị nhiễm khuẩn. Vi khuẩn này đặc biệt nguy hiểm vì chúng không bị ức chế hoàn toàn trong điều kiện lạnh, một điều mà người tiêu dùng thường lầm tưởng là an toàn.

Phụ nữ đang mang thai cần hết sức thận trọng trong lựa chọn thực phẩm, đặc biệt trong các tháng đầu thai kỳ. Nếu xuất hiện các triệu chứng bất thường sau khi ăn thực phẩm nghi ngờ như sốt, rối loạn tiêu hóa, cần đến ngay cơ sở y tế để được thăm khám, tư vấn và điều trị.

Listeria monocytogenes là một trong những mầm bệnh nguy hiểm nhưng hoàn toàn có thể phòng tránh nếu người dân nâng cao nhận thức và thực hiện nghiêm túc các biện pháp vệ sinh thực phẩm. Đặc biệt, trong bối cảnh ngày càng có nhiều người tiêu dùng sử dụng thực phẩm tiện lợi, đồ ăn nhanh, việc tuân thủ các nguyên tắc “ăn chín, uống sôi”, bảo quản đúng cách và lựa chọn thực phẩm an toàn trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Chủ động bảo vệ sức khỏe bản thân và gia đình, bắt đầu từ những hành vi nhỏ trong căn bếp mỗi ngày.

Quốc Cường (T/h)