Hướng dẫn thực hành dinh dưỡng cho bà mẹ và phụ nữ mang thai tại xóm Bản Riềng xã Sơn Lộ, Bảo Lạc. (ảnh Diệu Thuần)

Đến hết tháng 8/2024 tất cả các xã được lựa chọn tại tỉnh đã triển khai thực hiện 7/9 bước theo hướng dẫn của Bộ y tế bao gồm  Bước 1: Lựa chọn địa bàn thực hiện mô hình;  Bước 2: Khảo sát đánh giá thực trạng tại xã triển khai mô hình;  Bước 3: Xây dựng kế hoạch, phê duyệt kế hoạch triển khai mô hình;  Bước 4: Quyết định thành lập Ban điều hành triển khai Mô hình và các nhóm thực hiện mô hình;  Bước 5: Tập huấn nâng cao năng lực triển khai thực hiện mô hình; Bước 6: Chuẩn bị cơ sở vật chất để thực hiện mô hình; Bước thứ 7 là Nội dung triển khai mô hình  trong đó bao gồm: Tư vấn, hướng dẫn chăm sóc dinh dưỡng trong 1000 ngày đầu đời lồng ghép trong chăm sóc trước sinh tại trạm y tế xã và tại cộng đồng; Tổ chức khám sàng lọc và cân đo, đánh giá tình trạng dinh dưỡng, đánh giá chế độ ăn; Bổ sung vi chất cho phụ nữ mang thai và bà mẹ cho con bú, trẻ em dưới 2 tuổi. Tuy nhiên các hoạt động chủ yếu thực hiện lồng ghép tư vấn dinh dưỡng và cho con bú sữa mẹ theo hướng dẫn và trình diễn thức ăn cho trẻ dựa trên các sản phẩm/thực phẩm tại địa phương. 28/28 xã ( Đạt 100%)  đã  thực hiện được cả 02 cấu phần tại trạm y tế xã và tại cộng đồng

Đối với 2 bước còn lại là Bước 8: Đánh giá kết quả mô hình hàng năm và đề xuất kế hoạch năm tiếp theo sẽ thực hiện vào cuối năm;  Bước 9: Duy trì hoạt động mô hình năm 2024, 2025 sẽ thực  hiện trong giai đoạn II.

Theo hướng dẫn tại Quyết định số 2689/QĐ-BYT ngày 13/7/2023 Ban hành “Hướng dẫn triển khai mô hình chăm sóc dinh dưỡng 1000 ngày đầu đời”

Đối tượng hưởng lợi trực tiếp của mô hình chăm sóc dinh dưỡng 1000 ngày đầu đời, gồm: Phụ nữ mang thai; Bà mẹ, người chăm sóc trẻ dưới 2 tuổi; Trẻ em từ 0 đến dưới 2 tuổi; Hộ gia đình có trẻ em dưới 2 tuổi tại xã có triển khai mô hình.

Đối tượng thực hiện mô hình chăm sóc dinh dưỡng 1000 ngày đầu đời là:  Đại diện Ủy ban Nhân dân xã; Cán bộ Trạm Y tế xã; Trưởng thôn/bản; Nhân viên y tế thôn/bản; Cán bộ Hội phụ nữ xã, thôn/bản.

Các nội dung triển khai thực hiện gồm 2 cấu phần

Cấu thần thứ nhất thực hiện Phòng tư vấn Nuôi dưỡng trẻ nhỏ tại trạm y tế xã

Tư vấn cho các bà mẹ giai đoạn khi mang thai, giai đoạn trong và ngay sau khi sinh, giai đoạn sau sinh.

Ở giai đoạn khi mang thai, phụ nữ mang thai cần được chăm sóc thai nghén và dinh dưỡng hợp lý. Đặc biệt thời điểm 3 tháng cuối thai kỳ, bà mẹ cần được cung cấp kiến thức về việc nuôi con bằng sữa mẹ (NCBSM) để tạo một khởi đầu tốt cho việc NCBSM sau này.

Phụ nữ mang thai sẽ được tư vấn 3- 4 lần trước sinh, kết hợp cùng với khám thai; 2-3 lần tư vấn cá nhân, 1 lần tư vấn nhóm. Mục đích để bà mẹ biết được tầm quan trọng của chăm sóc dinh dưỡng hợp lý, tầm quan trọng của việc nuôi con bằng sữa mẹ; bà mẹ thực hành được chế độ dinh dưỡng và vận động, nghỉ ngơi hợp lý trong thời gian mang thai.

Hướng dẫn nuôi con bằng sữa mẹ cho bà mẹ có con nhỏ tại Trạm Y tế xã Lương Thông (Hà Quảng).

Nội dung tư vấn sẽ tập trung vào chế độ dinh dưỡng hợp lý trong thời gian mang thai. Bên cạnh đó, nội dung nuôi con bằng sữa mẹ sẽ tư vấn vào 3 tháng cuối thai kỳ bao gồm tầm quan trọng của việc cho bú sớm trong vòng 1 giờ đầu sau khi sinh, NCBSM hoàn toàn trong 6 tháng đầu và kéo dài đến 24 tháng; các hoạt động hỗ trợ cho NCBSM tại địa bàn; niềm tin vào khả năng có thể NCBSMHT và cam kết thực hiện NCBSMHT.

Giai đoạn trong và ngay sau khi sinh: Nội dung hỗ trợ là hoạt động hỗ trợ tích cực bà mẹ trong việc cho con bú bữa đầu tiên sau sinh.

Giai đoạn sau sinh, sẽ tư vấn hướng dẫn dinh dưỡng cho bà mẹ nuôi con bú. Khi trẻ 0-6 tháng tuổi: Bà mẹ cần được giúp đỡ, hỗ trợ để đảm bảo cho trẻ bú sớm ngay sau sinh và bú hoàn toàn trong 6 tháng đầu. Khi trẻ 6-24 tháng tuổi: Bà mẹ cần biết cách cho con ăn bổ sung (ABS) hợp lý theo từng độ tuổi và duy trì cho trẻ bú mẹ đến 24 tháng tuổi hoặc lâu hơn.

Cấu phần thứ hai triển khai thực hiện nhóm hỗ trợ Nuôi dưỡng trẻ nhỏ tại cộng đồng

Là nhóm các bà mẹ, ông bố hoặc thành viên của các gia đình sống trong cùng một thôn/bản, có bà mẹ mang thai ba tháng cuối hoặc trẻ nhỏ dưới 24 tháng tuổi. Những người trong nhóm thường là biết nhau, có chung các tập quán, niềm tin, và thông qua các buổi sinh hoạt nhóm họ được cung cấp kiến thức và chia sẻ với nhau những kinh nghiệm chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ nhỏ. Để đảm bảo hoạt động của các nhóm này được hiệu quả, các cán bộ điều hành nhóm cấp thôn bản sẽ được  cán bộ y tế cấp xã, huyện và cấp tỉnh giám sát hỗ trợ hoạt động tư vấn các chuyên đề theo định kỳ hàng tuần, thánh, quí với các chủ đề về:

Chăm sóc dinh dưỡng cho bà mẹ mang thai và cho con bú; cho trẻ bú mẹ sớm sau khi sinh; cho trẻ bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu; cho trẻ bú mẹ đúng cách; cho trẻ ABS đúng thời điểm: Cho trẻ ăn phù hợp theo độ tuổi với nhiều loại thức ăn khác nhau (thực hành chế biến thức ăn bổ sung cho trẻ bằng thực phẩm tại địa phương); thực hiện vệ sinh sạch sẽ khi chuẩn bị thức ăn và khi cho trẻ ăn; tầm quan trọng của Dinh dưỡng trong 1.000 ngày đầu đời và sự hỗ trợ của gia đình, cộng đồng; tầm quan trọng của Nuôi con bằng sữa mẹ và sự hỗ trợ của gia đình, cộng đồng…

Hoạt động giám sát hỗ đã được trú trọng triển khai theo hướng dẫn cụ thể tuyến tỉnh đã tổ chức giám sát định kỳ và đột xuất, tuyến huyện và tuyến xã xây dựng kế hoạch chủ động giám sát hỗ trợ tại cộng đồng theo lịch và đề xuất từ các thôn, xóm.

Kết quả giám sát các Trạm Y tế xã đến hết tháng 8/2024 có 7/7 trung tâm y tế  các huyện bao gồm: Bảo Lạc, Bảo Lâm, Hà Quảng, Quảng Hòa đã triển khai  giám sát tại 100% xã triển khai mô hình; Huyện Hòa An giám sát 3/4 xã đạt 75%. Huyện Nguyên Bình giám sát được 5/5 xã (đạt 100% ), huyện Thạch An chỉ có 01/01 xã đã tiến hành giám sát.

Kết quả giám sát các buổi sinh hoạt xóm tại thôn bản tính đến hết tháng 8/2024: Trung tâm y tế  huyện Hà Quảng 17/17 xóm ( Đạt 100%) ; Quảng Hòa 3/3 xóm ( Đạt 100%) ; Bảo Lâm: 10/15 xóm ( đạt 66,6%); Bảo Lạc: 10/18 xóm ( Đạt 55,5%) ; Hòa An: 3/11 xóm ( Đạt 27,2 %).  Riêng 02 huyện Nguyên Bình 0/14; Thạch An 0/3 chưa thực hiện sát các buổi sinh hoạt xóm tại thôn bản. Qua giám sát tuyến trên đã hỗ trợ kỹ thuật cho tuyến dưới nhằm thực hiện tốt mô hình theo hướng dẫn của Trung ương. Từ đó thực hiện tốt công tác cải thiện tình trạng dinh dưỡng trên địa bàn tỉnh tiến tới phấn đấu đạt các chỉ tiêu,  mục tiêu của Chiến lược Quốc gia về dinh dưỡng giai đoạn 2021 - 2030 và tầm nhìn đến năm 2045 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại quyết định số 02/QĐ- TTg ngày 5/1/2022.

Ngọc Anh