Cần kiểm tra sức khoẻ và huyết áp theo định kỳ để phát hiện sớm và điều trị kịp thời.   

Theo Tổ chức Y tế thế giới, chẩn đoán tăng huyết áp khi trị số trung bình qua ít nhất 2 lần đo của huyết áp tâm thu (huyết áp tối đa) lớn hơn hoặc bằng 140mmHg và trị số trung bình của huyết áp tâm trương (huyết áp tối thiểu) lớn hơn hoặc bằng 90 mmHg được xem là tăng huyết áp. Đối với người già, tăng huyết áp phổ biến là tăng huyết áp tối đa đơn thuần tức là chỉ số huyết áp tối đa lớn hơn 160mmHg nhưng huyết áp tối thiểu nhỏ hơn 90mmHg.

Theo Thống kê của Tổ chức Y tế thế giới, tỷ lệ tăng huyết áp trên thế giới từ 23 đến 37%, tức cứ 3 đến 4 người thì có một người mắc. Tại Việt Nam, theo kết quả điều tra mới nhất của Bộ Y tế cho thấy, tỷ lệ tăng huyết áp ở nhóm tuổi 16 - 69 tuổi là 18,9%, đặc biệt trong 17 triệu người tăng huyết áp ở cộng đồng thì có tới trên 50% chưa được phát hiện và trên 70% chưa được điều trị. Tăng huyết áp là nguyên nhân chủ yếu gây tai biến mạch máu não, nhồi máu cơ tim, suy tim. Các bệnh tim mạch này là nguyên nhân gây tử vong lớn nhất tại Việt Nam, chiếm trên 35% tổng số ca tử vong.

Tại Cao Bằng, trong năm 2024, toàn tỉnh đã thực hiện khám sàng lọc tăng huyết áp, đái tháo đường tại các cơ sở y tế và tại cộng đồng cho gần 117.000 lượt người trên 40 tuổi, trong đó phát hiện 25.393 người mắc bệnh tăng huyết áp. Tất cả bệnh nhân tăng huyết áp đều được quản lý và điều trị tại các Trạm Y tế xã, phường và được tư vấn về biện pháp điều trị bệnh lâu dài nhằm kiểm soát các yếu tố nguy cơ và ngăn ngừa các biến chứng do huyết áp cao gây ra.

Huyết áp là áp suất động mạch được tạo bởi sức đẩy của tim và sức ép của thành động mạch. Khi trị số huyết áp tâm thu (huyết áp tối đa) lớn hơn hoặc bằng 140mmHg và huyết áp tâm trương (huyết áp tối thiểu) đo được lớn hơn hoặc bằng 90mmHg được xem là Tăng huyết áp. Đối với người già, tăng huyết áp phổ biến là Tăng huyết áp tối đa đơn thuần tức là chỉ số huyết áp tối đa lớn hơn 160mmHg nhưng huyết áp tối thiểu nhỏ hơn 90mmHg. Tăng huyết áp được chia thành 2 loại gồm: tăng huyết áp nguyên phát và tăng huyết áp thứ phát. Trong đó, tăng huyết áp nguyên phát, tức là tăng không rõ nguyên nhân chiếm từ 90 - 95%.

Các yếu tố gây tăng huyết áp thường do tuổi cao, di truyền, bệnh tật, ít vận động và sử dụng các chất kích thích. Về giới tính, tăng huyết áp nguyên phát dễ mắc ở nam giới hoặc nữ giới qua độ tuổi sinh đẻ. Tăng huyết áp thứ phát thường được xác định bởi một số nguyên nhân như: Biến chứng bệnh tiểu đường, béo phì, sỏi thận, viêm cầu thận, hẹp động mạch chủ, nhiễm độc thai nghén... Điểm khác biệt nhất giữa tăng huyết áp nguyên phát và thứ phát là tăng huyết áp nguyên phát sẽ chữa được triệt để sau khi điều trị đúng bệnh, không phải dùng thuốc lâu dài như tăng huyết áp thứ phát.

Trong các yếu tố nguy cơ gây bệnh tăng huyết áp thì tuổi cao, tiểu đường, béo phì được coi là 3 tâm điểm gây bệnh tăng huyết áp. Tuổi càng cao, thành động mạch bị lão hoá và xơ vữa, làm giảm tính đàn hồi và trở nên cứng hơn. Vì thế, huyết áp tâm thu tăng cao hơn. Người bị bệnh tiểu đường, tỷ lệ tăng huyết áp cao gấp đôi so với những người không bị tiểu đường. Khi mắc cả 2 bệnh trên sẽ làm tăng gấp đôi biến chứng mạch máu và tăng gấp đôi nguy cơ tử vong so với người tăng huyết áp đơn thuần. Với người thừa cân, béo phì cũng làm tăng nhanh huyết áp vì cân nặng có quan hệ khá tương đồng với bệnh tăng huyết áp. Ngoài ra, rối loạn lipid máu, hút thuốc, ăn mặn, uống nhiều rượu bia, ít vận động, căng thẳng, lo âu quá mức hay tiền sử gia đình có người thân bị tăng huyết áp cũng là những yếu tố nguy cơ gây bệnh tăng huyết áp. Việc kiểm soát các yếu tố nguy cơ trên sẽ giúp giảm khả năng mắc tăng huyết áp và các biến chứng liên quan.

Hưởng ứng ngày Thế giới phòng chống tăng huyết áp 17/5 năm 2025 với chủ đề “Ăn uống lành mạnh - Vận động đều - Kiểm soát huyết áp tốt”, để phòng tránh tăng huyết áp thì mỗi người cần có một lối sống lành mạnh, làm việc khoa học, nghỉ ngơi hợp lý, ăn uống điều độ, chế độ ăn giảm muối, bảo đảm dinh dưỡng hợp lý, hạn chế thực phẩm chứa nhiều chất béo bão hòa và cholesterol, ăn nhiều rau quả xanh để cung cấp chất xơ cho cơ thể, hạn chế dùng nhiều chất kích thích như rượu, bia, cà phê, thuốc lá; thường xuyên tập luyện thể dục, thể thao. Đặc biệt, phải kiểm tra sức khoẻ và huyết áp theo định kỳ để phát hiện sớm và điều trị kịp thời.   

Việc duy trì lối sống lành mạnh và kiểm tra huyết áp định kỳ là chìa khóa để phòng tránh tăng huyết áp hiệu quả. Nếu có các yếu tố nguy cơ hoặc đã mắc các bệnh liên quan, cần tuân thủ điều trị và tư vấn của bác sĩ để phòng tránh các biến chứng nguy hiểm.

Mai Hoa