Ung thư vú từ lâu đã được coi là một trong những căn bệnh ác tính phổ biến và gây tử vong hàng đầu ở phụ nữ. Không chỉ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe thể chất, căn bệnh này còn tác động mạnh mẽ đến tâm lý và chất lượng cuộc sống. Điều đáng mừng là nếu phát hiện sớm, khả năng điều trị thành công và duy trì cuộc sống khỏe mạnh sẽ tăng lên đáng kể. Tuy nhiên, để làm được điều đó, mỗi người cần trang bị kiến thức nhận biết những dấu hiệu cảnh báo, đồng thời hiểu rõ các phương pháp phát hiện sớm hiện nay.
Ung thư vú gây ảnh hưởng lớn tới cuộc sống và sức khoẻ
Một trong những biểu hiện điển hình và thường gặp nhất là sự xuất hiện khối u hoặc cục cứng bất thường ở vú hoặc vùng nách. Những khối u này thường không đau, bề mặt có thể gồ ghề, ít di động và không biến mất theo chu kỳ kinh nguyệt. Đôi khi, chúng chỉ nhỏ bằng hạt đậu nhưng lại là dấu hiệu sớm của ung thư vú. Bất kỳ thay đổi nào như vậy kéo dài đều cần được kiểm tra y tế. Bên cạnh đó, sự thay đổi về kích thước và hình dạng của vú cũng là điều đáng lưu tâm. Một bên vú đột nhiên to hơn, biến dạng, lệch hẳn so với bên còn lại hoặc có vùng phình bất thường mà không rõ nguyên nhân, đều nên được bác sĩ thăm khám để loại trừ nguy cơ bệnh lý.
Làn da trên vú vốn mịn màng, nếu bỗng trở nên sần sùi như vỏ cam, dày hơn, đỏ hoặc bong tróc, có thể là dấu hiệu của một dạng ung thư vú đặc biệt - ung thư vú dạng viêm - hoặc bệnh Paget của vú. Đây là những thể bệnh tiến triển nhanh, tiên lượng xấu nếu chậm trễ trong phát hiện. Không ít trường hợp, núm vú cũng có những thay đổi rõ rệt: từ tụt vào trong, co rút da xung quanh quầng vú, nổi hạt bất thường cho tới tiết dịch lạ như sữa, vàng, xanh, hoặc đặc biệt là có máu. Đây là những biểu hiện nghi ngờ cao, cần được khám chuyên khoa ngay.
Một dấu hiệu khác ít người chú ý là hiện tượng "lúm đồng tiền" trên da vú - các vùng da bị lõm xuống kèm đỏ, đau hoặc sưng. Điều này thường liên quan tới sự xâm lấn của khối u vào mô liên kết và dây chằng Cooper. Ở giai đoạn muộn hơn, ung thư vú có thể gây sưng hạch bạch huyết ở nách hoặc cổ, biểu hiện bằng những hạch cứng, kích thước tăng dần, tồn tại hơn một đến hai tuần. Một số phụ nữ còn cảm thấy đau hoặc căng tức ở ngực không liên quan tới chu kỳ kinh nguyệt, hoặc đau lan lên vai, lưng trên và cổ mà không có chấn thương hay nguyên nhân rõ ràng. Dịch tiết bất thường ở núm vú, đặc biệt khi lẫn máu hoặc mủ, luôn là lời cảnh báo cần khám ngay lập tức.
Mặc dù không phải tất cả các dấu hiệu kể trên đều khẳng định là ung thư, xong việc chủ quan bỏ qua sẽ khiến bệnh tiến triển âm thầm. Ung thư vú phát hiện ở giai đoạn sớm thường dễ điều trị hơn nhiều, với tỷ lệ sống trên 5 năm cao hơn rõ rệt so với giai đoạn muộn. Thực tế, có những trường hợp hoàn toàn không có biểu hiện đau hoặc bất tiện, nhưng lại được phát hiện nhờ các chương trình tầm soát định kỳ như chụp nhũ ảnh. Điều này cho thấy tầm quan trọng của việc kiểm tra thường xuyên, kể cả khi cơ thể chưa có dấu hiệu bất thường.
Các chuyên gia khuyến cáo phụ nữ nên thực hiện tự khám vú tại nhà mỗi tháng, tốt nhất là sau kỳ kinh nguyệt để dễ cảm nhận sự thay đổi của mô vú. Khi tự khám, cần quan sát trước gương để nhận biết bất đối xứng hoặc biến đổi ở vú, sau đó dùng các ngón tay di chuyển nhẹ nhàng theo hình vòng tròn từ núm vú ra ngoài hoặc theo chiều dọc để kiểm tra toàn bộ mô tuyến. Cách làm này giúp mỗi người quen với cấu trúc bình thường của vú và dễ dàng nhận ra khi có sự khác biệt.
Ngoài tự khám, khám lâm sàng định kỳ tại cơ sở y tế cũng rất quan trọng. Bác sĩ sẽ khai thác tiền sử cá nhân, gia đình, các yếu tố nguy cơ như béo phì, dùng hormone lâu dài, từng xạ trị vùng ngực hoặc có đột biến gen liên quan. Tùy từng trường hợp, bác sĩ sẽ chỉ định các phương pháp chẩn đoán hình ảnh. Chụp nhũ ảnh, đặc biệt là nhũ ảnh 3D là kỹ thuật tiêu chuẩn để phát hiện vi vôi hóa và các khối u sớm, đặc biệt hữu ích cho phụ nữ trên 40 tuổi hoặc có nguy cơ cao. Ở những người có mô vú dày, siêu âm tuyến vú giúp phân biệt u đặc và u nang, đồng thời hỗ trợ định vị khi cần sinh thiết. Trong trường hợp nghi ngờ hoặc có nguy cơ rất cao, cộng hưởng từ (MRI) tuyến vú sẽ cung cấp hình ảnh chi tiết mà không dùng tia X.
Nếu hình ảnh chẩn đoán gợi ý tổn thương, sinh thiết kim lõi được thực hiện để lấy mẫu mô đem phân tích dưới kính hiển vi. Kết quả sinh thiết không chỉ xác định tế bào ác tính hay lành tính, mà còn giúp đánh giá mức độ xâm lấn, loại thụ thể hormone và yếu tố di truyền, những thông tin then chốt cho việc xây dựng phác đồ điều trị. Ở nhóm phụ nữ có tiền sử gia đình mắc ung thư vú hoặc ung thư buồng trứng, xét nghiệm di truyền tìm đột biến BRCA1, BRCA2 và các gen liên quan có thể phát hiện nguy cơ ngay cả khi chưa xuất hiện tổn thương.
Để bảo vệ sức khỏe, nhiều bác sĩ khuyên mỗi phụ nữ nên lập cho mình một kế hoạch theo dõi khoa học: tự khám vú hàng tháng, khám lâm sàng hằng năm từ sau 30 tuổi hoặc sớm hơn nếu có yếu tố nguy cơ; chụp nhũ ảnh định kỳ từ tuổi 40, kết hợp siêu âm khi cần; thực hiện MRI và sinh thiết theo chỉ định; đồng thời cân nhắc xét nghiệm gen nếu có tiền sử gia đình rõ ràng. Việc tuân thủ lịch tầm soát và giữ thói quen quan sát cơ thể sẽ giúp phát hiện sớm các bất thường và tăng cơ hội điều trị thành công.
Ung thư vú không chỉ là vấn đề y tế, mà còn là câu chuyện về sự chủ động của mỗi cá nhân với sức khỏe của chính mình. Lắng nghe cơ thể, tìm hiểu thông tin đúng từ nguồn tin cậy và duy trì việc khám định kỳ chính là chìa khóa giúp chúng ta chiến thắng căn bệnh này.
Quốc Cường (St)