Bác sĩ Nguyễn Văn Chung - Viên chức Khoa Phòng chống bệnh truyền nhiễm thực hiện khám, lấy mẫu bệnh phẩm trên bệnh nhân nghi mắc bệnh phong tại xóm Cốc Lùng, xã Quảng Lâm
Bệnh phong do vi khuẩn Mycobacterium leprae gây ra. Đây là loại trực khuẩn phát triển rất chậm, thời gian ủ bệnh thường từ 2 đến 5 năm, thậm chí có thể kéo dài trên 10 năm. Trong thời gian đó, người bệnh có thể không hề nhận thấy triệu chứng rõ rệt nào, dẫn đến việc phát hiện chậm trễ và điều trị muộn.
Vi khuẩn phong tấn công chủ yếu vào: Da: gây ra các mảng đổi màu, tổn thương mất cảm giác; Dây thần kinh ngoại biên: gây tê bì, yếu cơ, thậm chí teo cơ; Niêm mạc đường hô hấp trên: gây nghẹt mũi, chảy máu mũi; Mắt: có thể gây khô mắt, giảm thị lực và mù lòa.
Con đường lây truyền chủ yếu là qua dịch tiết mũi - họng của người bệnh chưa điều trị, khi tiếp xúc gần gũi và lâu dài. Tuy nhiên, bệnh không dễ lây như nhiều người vẫn lầm tưởng. Khoảng 95% dân số có khả năng miễn dịch tự nhiên với vi khuẩn này. Việc lây lan thường chỉ xảy ra ở những người sống chung, tiếp xúc gần gũi trong thời gian dài với bệnh nhân chưa điều trị.
Bác sĩ Nguyễn Văn Chung, Khoa Phòng chống bệnh truyền nhiễm – Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Cao Bằng, cho biết: “Bệnh phong thường khởi đầu bằng những tổn thương da nhạt màu, giới hạn rõ, không ngứa nhưng mất cảm giác nóng - lạnh. Khi vi khuẩn xâm nhập vào dây thần kinh ngoại biên, bệnh nhân có thể cảm thấy tê bì, yếu cơ, giảm vận động ở tay hoặc chân. Những tổn thương nặng hơn như: sẩn, u phong hay biến dạng bàn tay, bàn chân thường xuất hiện ở giai đoạn muộn. Nếu phát hiện ở giai đoạn sớm, khả năng điều trị thành công rất cao, giúp bệnh nhân tránh được tàn tật.”
Bác sĩ cũng nhấn mạnh, công tác tuyên truyền ở vùng cao cần được thực hiện trực tiếp tại bản làng, kết hợp kể chuyện, dùng hình ảnh thực tế để bà con dễ nhận biết. Ngoài ra, việc đào tạo cán bộ y tế tuyến xã có kỹ năng nhận diện dấu hiệu của bệnh phong và chuyển tuyến kịp thời là yếu tố then chốt.
Hiện nay, phác đồ đa hóa trị liệu (MDT) do Tổ chức Y tế thế giới khuyến cáo được áp dụng rộng rãi. Phác đồ kết hợp nhiều loại kháng sinh như: rifampicin, dapsone và clofazimine, giúp tiêu diệt hoàn toàn vi khuẩn và ngăn ngừa kháng thuốc.
Thời gian điều trị: từ 6 - 12 tháng cho thể ít vi khuẩn; 12 - 24 tháng cho thể nhiều vi khuẩn.
Nguyên tắc điều trị: Phát hiện sớm - điều trị đủ liều - tuân thủ phác đồ - theo dõi định kỳ.
Hỗ trợ chăm sóc da và chi, phòng loét; tập phục hồi chức năng; hỗ trợ tâm lý, xóa bỏ mặc cảm. Tại Việt Nam, thuốc điều trị bệnh phong được cấp miễn phí tại các cơ sở y tế có chuyên môn, đảm bảo mọi người bệnh đều có cơ hội tiếp cận điều trị.
Phòng chống bệnh phong hiệu quả cần kết hợp nhiều biện pháp gồm:
Tryền thông cộng đồng: Nâng cao nhận thức về bệnh, giảm kỳ thị. Khám sàng lọc định kỳ ở vùng có nguy cơ, đặc biệt với nhóm tiếp xúc gần bệnh nhân.
Tập huấn cán bộ y tế cơ sở để nhận biết dấu hiệu sớm, chuyển tuyến kịp thời. Giám sát sau điều trị để ngăn tái phát và phát hiện biến chứng.
Bệnh phong là căn bệnh truyền nhiễm hoàn toàn có thể chữa khỏi nếu được phát hiện và điều trị sớm. Thách thức lớn nhất hiện nay không chỉ là vi khuẩn Mycobacterium leprae, mà còn là sự thiếu hiểu biết, sợ hãi và kỳ thị. Mỗi người dân cần biết cách nhận diện triệu chứng và chủ động báo cho y tế, thì việc tiến tới loại trừ bệnh phong hoàn toàn là mục tiêu khả thi.
Quốc Cường (St)