Truyền thông về dân số, tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống tại xã Cần Nông, huyện Hà Quảng
Hà Quảng là huyện vùng cao, biên giới với 99,5% đồng bào DTTS, tỷ lệ hộ nghèo chiếm 35,62%. Trình độ nhận thức, dân trí và hiểu biết pháp luật một số nơi còn hạn chế, nhiều tập quán lạc hậu còn tồn tại trong đời sống, sinh hoạt của người dân. Những năm gần đây, tình trạng TH&HNCHT có chiều hướng giảm nhưng vẫn còn diễn ra rải rác tại địa bàn một số xóm, xã vùng sâu, vùng xa; độ tuổi kết hôn thấp nhất đối với nam là 11 tuổi, nữ 12 tuổi. Các trường hợp tảo hôn tập trung ở dân tộc Nùng, Mông, Dao.
Theo kết quả rà soát, từ năm 2015 - 2023, trên địa bàn huyện có 353 cặp tảo hôn, chiếm 10,77%. Trong đó, 154 cặp dân tộc Mông, 90 cặp dân tộc Dao, 101 cặp dân tộc Nùng, 8 cặp dân tộc Tày; có 234 nam giới kết hôn dưới 20 tuổi, 266 nữ giới kết hôn dưới 18 tuổi. Tổng số cặp kết hôn tảo hôn 1 người (vợ hoặc chồng) là 188 cặp/3.277 cặp kết hôn, chiếm 5,73%. Huyện có 13 cặp hôn nhân cận huyết thống.
Ông Trương Văn Thắng, trưởng xóm Làng Lỷ, xã Nội Thôn chia sẻ: Xóm có 37 hộ, 198 nhân khẩu, là dân tộc Mông, Nùng cùng sinh sống. Địa hình đồi núi phức tạp, đường đi lại khó khăn, dân cư phân tán, thiếu nước sinh hoạt, nhiều khu vực không có sóng điện thoại. Từ năm 2015 đến nay, xóm có 4 cặp tảo hôn người Mông. Đa số các trường hợp đều nghỉ học sớm, công việc chính là làm nương rẫy, kiến thức về hôn nhân và gia đình còn hạn chế, chưa được trang bị đầy đủ kỹ năng làm cha mẹ. Vài năm trở lại đây, bằng nhiều giải pháp quyết liệt, tình trạng TH&HNCHT trên địa bàn xóm có nhiều chuyển biến tích cực, xóm không có hôn nhân cận huyết thống.
Chủ tịch UBND xã Nội Thôn Dương Văn Thành cho biết: Từ tháng 5/2015 - 5/2023, trên địa bàn xã có 9 cặp tảo hôn, trong đó có 5 cặp tảo hôn 1 người, 4 cặp tảo hôn 2 người; xã không có hôn nhân cận huyết thống. Để giảm thiểu tình trạng TH&HNCHT, xã phát huy vai trò của già làng, trưởng bản, người có uy tín trong công tác tuyên truyền, vận động nhân dân. Cấp ủy, chính quyền, MTTQ và các đoàn thể xã phối hợp tổ chức 15 cuộc tuyên truyền cho 5.875 lượt người, tư vấn trực tiếp 1 cặp tảo hôn.
Nguyên nhân dẫn đến TH&HNCHT chủ yếu do nhận thức của đồng bào DTTS còn hạn chế về nhiều mặt, mang nặng tư tưởng lạc hậu; bố mẹ ít quan tâm, theo dõi những thay đổi tâm sinh lý tuổi dậy thì của con cái. Bên cạnh đó, tồn tại quan niệm kết hôn cùng gia đình, dòng tộc, chung dòng máu trực hệ thì sẽ gần gũi, thân thiết nhau hơn; lấy cùng họ hàng thì của cải, ruộng đất của mình sẽ không bị phân chia cho họ hàng người khác. TH&HNCHT khiến chất lượng dân số suy giảm, suy thoái nòi giống, ảnh hưởng đến chất lượng nguồn nhân lực và là một trong những rào cản đối với sự phát triển kinh tế, tiến bộ xã hội ở vùng đồng bào DTTS.
Từ năm 2016 - 2021, huyện triển khai 2 mô hình điểm thực hiện Đề án “Giảm thiểu tình trạng TH&HNCHT trong vùng DTTS giai đoạn 2015 - 2025” tại xã Bình Lãng (nay là xã Thanh Long) và xã Nội Thôn; thành lập tổ tư vấn tại các xóm, trường THCS. Tổ chức các hoạt động ngoại khóa, cuộc thi tìm hiểu về Luật Hôn nhân và Gia đình dưới dạng tiểu phẩm, trả lời câu hỏi trắc nghiệm; cấp phát tờ rơi, thiết bị tuyên truyền với nội dung, hình ảnh liên quan đến TH&HNCHT… Qua đó, tạo sức lan tỏa đến từng hộ gia đình, nhận thức của đồng bào DTTS về tác hại của TH&HNCHT được nâng lên đáng kể. Nhiều hộ ban đầu có kế hoạch tổ chức đám cưới cho con khi chưa đến tuổi, sau khi được tổ tư vấn phân tích, chỉ ra những hệ lụy đã quyết định hoãn cưới, chờ đủ tuổi mới kết hôn.
Thời gian tới, huyện Hà Quảng tiếp tục đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục, phổ biến chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về các chính sách dân tộc, Luật Hôn nhân và Gia đình, những hậu quả của TH&HNCHT. Tăng cường giáo dục giới tính trong trường học; vận động nhân dân thực hiện tốt nếp sống văn minh, xây dựng gia đình văn hóa.