Trong cuộc sống hiện đại, các gia đình ngày càng sử dụng nhiều loại thuốc men, hóa chất và các sản phẩm tẩy rửa để phục vụ sinh hoạt và chăm sóc sức khỏe. Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích thiết thực, các sản phẩm này cũng tiềm ẩn nguy cơ gây ngộ độc - đặc biệt là đối với trẻ em. Tình trạng trẻ nhỏ vô tình uống nhầm thuốc, hóa chất hoặc tiếp xúc trực tiếp với các chất độc hại trong nhà không còn là chuyện hiếm gặp và nhiều trường hợp đã để lại hậu quả nghiêm trọng, thậm chí tử vong. Vì vậy, việc nhận thức đầy đủ về nguyên nhân, cách phòng tránh cũng như kỹ năng sơ cứu đúng cách khi trẻ bị ngộ độc là điều cần thiết mà mỗi bậc cha mẹ nên trang bị.
Trẻ nhỏ, đặc biệt là trẻ dưới 6 tuổi, có tính tò mò và thường xuyên khám phá thế giới xung quanh bằng cách sờ, nếm, ngậm đồ vật. Điều này khiến trẻ dễ rơi vào tình huống uống nhầm thuốc, hóa chất hoặc nuốt phải các chất nguy hiểm. Nhiều gia đình vẫn còn thói quen để thuốc trong túi xách, trên bàn ăn, đầu giường hay chiết hóa chất để trong chai nước ngọt cũ – những nơi rất dễ lọt vào tầm tay của trẻ. Một số loại thuốc có màu sắc hoặc hình dạng giống kẹo cũng dễ khiến trẻ hiểu nhầm là đồ ăn. Ngoài ra, một số loại hóa chất gia dụng như: nước lau sàn, nước rửa toilet, dung dịch tẩy rửa, thuốc diệt côn trùng,… thường được bảo quản trong những bao bì có màu sắc sặc sỡ, mùi thơm và không có khóa an toàn, càng khiến trẻ tò mò tiếp xúc. Những trường hợp trẻ uống phải hóa chất ăn mòn như axit, kiềm hay hít phải khí độc có thể gây tổn thương nghiêm trọng đến niêm mạc miệng, đường hô hấp và dạ dày - dẫn đến tình trạng nguy kịch nếu không được sơ cứu và điều trị kịp thời.
Triệu chứng của ngộ độc phụ thuộc vào loại chất mà trẻ đã tiếp xúc, liều lượng và cách tiếp xúc (uống, hít, dính vào da hay mắt). Một số biểu hiện thường gặp bao gồm: buồn nôn, nôn ói, đau bụng, tiêu chảy, bỏ bú, lừ đừ, khó thở, tím tái, co giật, mất ý thức. Trong một số trường hợp, ngộ độc không có dấu hiệu rõ ràng ngay mà chỉ xuất hiện sau vài giờ hoặc vài ngày, khiến cha mẹ dễ chủ quan hoặc nhầm lẫn với bệnh thông thường. Vì vậy, bất cứ khi nào nghi ngờ trẻ tiếp xúc với thuốc hoặc hóa chất, cần theo dõi sát sao và xử lý ngay.
Phòng ngừa luôn là cách tốt nhất để bảo vệ trẻ khỏi những tai nạn đáng tiếc do ngộ độc gây ra. Để làm được điều đó, các gia đình cần thực hiện nghiêm túc các biện pháp sau:
- Cất giữ thuốc, hóa chất ở nơi cao ráo, có khóa an toàn, ngoài tầm với và tầm nhìn của trẻ. Tuyệt đối không để thuốc trong túi xách, trên bàn, trong hộc tủ không khóa, hoặc bất cứ nơi nào trẻ có thể với tới.
- Không sang chiết thuốc và hóa chất sang chai lọ không có nhãn mác rõ ràng. Nên giữ nguyên bao bì gốc, bao gồm thông tin thành phần, cách sử dụng và hạn dùng, để tránh gây nhầm lẫn trong quá trình sử dụng hoặc khi xử lý sự cố.
- Dạy trẻ nhận thức cơ bản về các vật nguy hiểm. Ngay từ khi trẻ còn nhỏ, cha mẹ có thể giải thích đơn giản rằng “thuốc không phải là kẹo”, “nước này không được uống”, hoặc sử dụng hình ảnh minh họa sinh động để trẻ ghi nhớ.
- Luôn giám sát trẻ khi chơi và không để trẻ một mình ở những nơi có thể chứa hóa chất như nhà bếp, phòng tắm, nhà kho. Nếu phải sử dụng thuốc hoặc hóa chất, hãy làm khi trẻ không ở gần.
- Chỉ cho trẻ dùng thuốc theo đúng chỉ định của bác sĩ. Không tự ý cho trẻ uống thuốc người lớn, thuốc người khác mách bảo hoặc tăng liều vì nghĩ sẽ nhanh khỏi.
Khi phát hiện trẻ bị ngộ độc, việc đầu tiên và quan trọng nhất là phải giữ bình tĩnh. Sự hoảng loạn sẽ làm mất thời gian quý giá để xử lý đúng cách. Dưới đây là những bước sử trí và sơ cứu cơ bản cần ghi nhớ:
Gọi cấp cứu và đưa trẻ đến bệnh viện ngay lập tức: Gọi số 115 hoặc đến cơ sở y tế gần nhất càng sớm càng tốt. Đừng quên mang theo vỏ thuốc, hóa chất mà trẻ nghi đã uống để bác sĩ có thông tin xử trí phù hợp.
Đánh giá tình huống: Nếu thấy trẻ đang cầm chai thuốc, hóa chất hoặc có triệu chứng lạ, nghi ngờ ngộ độc, hãy kiểm tra xem trẻ đã uống gì, bao nhiêu, thời điểm xảy ra.
Không tự ý gây nôn: chỉ gây nôn cho trẻ nếu trẻ nhiễm độc qua đường tiêu hóa, tuyệt đối không tìm cách gây nôn cho trẻ khi trẻ uống phải chất ăn mòn như thuốc tẩy, axit... vì điều này có thể làm tổn thương nghiêm trọng thêm vùng thực quản.
Rửa sạch vùng tiếp xúc: Nếu hóa chất dính vào da, mắt - hãy rửa thật kỹ bằng nước sạch trong ít nhất 15 phút. Nếu trẻ hít phải khí độc, cần nhanh chóng đưa trẻ ra nơi thoáng khí và xịt mũi, họng cho trẻ bằng nước muối sinh lý, sau đó cho trẻ súc miệng nhiều lần.
Không cho trẻ ăn hoặc uống bất kỳ thứ gì: Nhiều người có thói quen cho trẻ uống sữa, nước chanh hay nước muối khi ngộ độc, nhưng điều này không đúng và có thể gây hại bởi phản ứng hóa học của các chất.
Ngộ độc thuốc và hóa chất ở trẻ nhỏ là tai nạn nguy hiểm nhưng hoàn toàn có thể phòng ngừa nếu các bậc phụ huynh nâng cao ý thức cảnh giác và tuân thủ các nguyên tắc an toàn trong sử dụng và bảo quản các sản phẩm này tại nhà. Trong mọi trường hợp nghi ngờ trẻ bị ngộ độc, sự bình tĩnh và hành động kịp thời, đúng cách sẽ giúp giảm thiểu tối đa những hậu quả nghiêm trọng có thể xảy ra.
Hoàng Trang (St)