Chăm sóc dinh dưỡng 1.000 ngày đầu đời của trẻ được ví là 1.000 ngày vàng, là sự đầu tư tốt nhất cho sự phát triển cả đời của trẻ. Trong giai đoạn này được xem là cơ hội để chăm sóc dinh dưỡng, qua đó thiết lập nền tảng cho sức khỏe, trí thông minh và trí tuệ cảm xúc nói chung của một con người.
Hướng dẫn thực hành dinh dưỡng cho bà mẹ nuôi
con nhỏ tại Trạm Y tế xã Nam Tuấn, huyện Hoà An.
Dinh dưỡng 1.000 ngày đầu đời quan
trọng cho việc phát triển của trẻ, các nhà khoa học nhận
thấy: não
bộ của con người phát triển và thay đổi trong suốt cuộc đời, nhưng thời kỳ não
bộ phát triển nhanh nhất và quan trọng nhất là trong ba tháng cuối của thai kỳ
và hai năm đầu đời của trẻ, đạt tới 80% trọng lượng của não trưởng thành. Đây
là giai đoạn tốc độ tăng sinh số lượng tế bào thần kinh nhanh chóng, là giai đoạn tăng trưởng và biệt hóa, kết nối
của các tế bào thần kinh. Khoảng
thời gian này sự cung cấp dinh dưỡng tối ưu là cơ sở để đảm bảo sự phát triển bình thường của trẻ, đây cũng là thời điểm não dễ bị tổn thương nhất nếu thiếu
hụt các chất dinh dưỡng.
Chế độ dinh dưỡng 1.000 ngày đầu đời có
tầm quan trọng trong nâng cao thể lực và khả năng miễn dịch để phòng chống các bệnh nhiễm khuẩn rất thường gặp ở trẻ nhỏ như viêm phổi, tiêu chảy… Dinh dưỡng hợp lý trong 1.000 ngày đầu đời còn giúp dự phòng bệnh
béo phì, tiểu đường và các bệnh mạn tính khác sau này có thể dẫn đến các vấn đề
sức khỏe suốt đời.
Chiến
lược dinh dưỡng trong 1.000
ngày vàng được Tổ chức Y tế Thế
giới và các Hiệp hội Nhi khoa khuyến cáo cần
tập trung vào các can thiệp được chứng minh là có hiệu quả, khả thi, có thể
triển khai trên diện rộng với chi
phí hợp lý và hiệu quả cao, đó là:
Cải
thiện dinh dưỡng cho bà mẹ có thai, bao gồm bổ sung sắt/axit folic hoặc đa vi
chất: Người mẹ phải được
khám thai ít nhất 4 lần trong 3 quý của thai kỳ, phải được tiêm phòng các vắc xin dành cho người mang thai và xét nghiệm
đầy đủ các bệnh lây truyền từ mẹ sang con, đồng thời bổ sung viên sắt/axit folic hoặc viên đa vi chất và thực hiện chế độ dinh dưỡng hợp lý trong suốt thai
kỳ. Việc tăng cân của người mẹ phụ thuộc vào cân nặng trước có thai, trung bình
là 10- 12kg cho người có cân nặng bình thường trước có thai. Lúc này khẩu phần
ăn là yếu tố quan trọng giúp tăng cân của người mẹ và đứa trẻ trong bụng.
Khuyến
khích và hỗ trợ thực hành nuôi con bằng sữa mẹ: Sữa mẹ là thức ăn lý tưởng nhất, hoàn hảo nhất dành cho trẻ. Tại bàn sinh, trẻ được “da kề da” với mẹ và bắt vú sớm trong vòng
1 giờ đầu để bé tận hưởng sữa non, có giá trị dinh dưỡng cao, nhiều kháng
thể giúp nâng sức đề kháng
chống lại một số bệnh tật, đặc biệt các bệnh nhiễm khuẩn đường hô hấp
và tiêu hóa, giúp mẹ xuống
sữa nhanh và co hồi tử cung tốt. Cho trẻ bú theo nhu cầu và cho bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu. Mẹ cần phải bổ sung nguồn
dinh dưỡng để phục hồi sức khỏe sau sinh và duy trì được nguồn
sữa mẹ cho trẻ bú kéo dài đến 24 tháng.
Cải
thiện thực hành ăn bổ sung cho trẻ 6 đến 24 tháng tuổi: Khi trẻ được 6 tháng tuổi, sự phát triển của trẻ tăng lên rất nhanh,
vì vậy nhu cầu dinh dưỡng của trẻ cũng tăng lên và sữa mẹ không còn đáp ứng đủ nhu cầu cho trẻ. Từ thời điểm này, cho trẻ ăn bổ sung ngoài sữa mẹ. Bắt đầu cho trẻ ăn dặm từ lỏng đến
đặc, từ ít đến nhiều, tập cho trẻ quen dần với nhiều thức ăn mới. Chú ý: ăn đủ số bữa và đáp ứng yêu cầu về năng lượng hàng ngày
theo khuyến nghị; cho trẻ ăn thực phẩm giàu năng lượng và các chất dinh
dưỡng, ăn đa dạng thực phẩm với ít nhất 5 trong 8 loại
nhóm thực phẩm theo khuyến cáo hàng ngày (bao gồm ngũ cốc, hạt và đậu đỗ, rau
quả giàu vitamin A, rau quả khác, thịt/cá/phủ tạng, trứng,
sữa, dầu mỡ); cho trẻ
ăn thực phẩm giàu sắt, ăn
thịt, cá hàng ngày; hỗ trợ và chăm cho trẻ ăn no trong các bữa ăn; đảm bảo vệ sinh, an toàn
thực phẩm khi chế biến thức ăn và cho trẻ ăn.
Cải
thiện tình trạng vi chất của trẻ: Ăn đa dạng thực
phẩm để bổ sung vi chất dinh dưỡng, đặc biệt vitamin A và kẽm. Học cách chế
biến thức ăn cho trẻ để không mất vitamin trong quá trình chế biến. Đưa trẻ
dưới 5 tuổi tham gia chiến dịch uống bổ sung vitamin A tại địa phương hàng năm.
Đảm
bảo nước sạch, vệ sinh cá nhân và điều kiện vệ sinh và tạo môi trường an toàn cho trẻ vận động: Ngoài chế độ dinh
dưỡng, chúng ta cần tạo một môi trường tự nhiên với đầy đủ ánh sáng và không
gian rộng rãi, thông thoáng, tránh được các nguy cơ tai nạn sinh hoạt giúp cho trẻ vận động, phát triển cả về thể chất và tinh thần.
Dinh dưỡng 1.000 ngày đầu đời là
cơ hội cho tất cả người mẹ cũng như cán bộ y tế và những người liên quan. Nếu
biết tận dụng tối đa cơ hội đó để thực hiện chăm sóc dinh dưỡng đầy đủ cho mẹ
và con ngay từ khi mang thai, chúng ta hoàn toàn tin vào một thế hệ tương lai con
người Việt Nam khỏe mạnh cả thể chất và tinh thần.
Ngọc Anh