Hướng dẫn bà mẹ cho con bú đúng cách tại Khoa Phụ Sản - BVĐK tỉnh. Ảnh: Trọng Thụ

Trong thời kỳ mang thai và cho con bú, nhu cầu dinh dưỡng của người mẹ tăng lên đáng kể dẫn tới 33% bị thiếu máu, 80% bị thiếu kẽm… Những phụ nữ khi mang thai mà nhẹ cân hoặc thiếu hụt chất dinh dưỡng, các em bé sinh ra có nguy cơ tử vong cao hơn, dễ mắc bệnh, bị thấp còi, suy giảm trí tuệ và sau này dễ mắc các bệnh tiểu đường, cao huyết áp, tim mạch… Còn đối với trẻ em, tình trạng suy dinh dưỡng, thấp còi tăng cao nhanh chóng khi trẻ đến giai đoạn 6 tháng tuổi. Do lúc này sữa mẹ không thể cung cấp đủ nhu cầu năng lượng, protein, vitamin, khoáng chất. Trong khi đó việc cho trẻ ăn bổ sung lại không được chú ý đầy đủ hoặc thực hiện không hợp lý… Kết quả theo thống kê của UNICEP có khoảng 24% trẻ em Việt Nam dưới 5 tuổi bị thấp còi; 5,8% gầy còm; 28% thiếu máu; 5,9,% trẻ bị thừa cân…

Chế độ dinh dưỡng trong 1.000 ngày đầu đời của trẻ phụ thuộc vào từng mốc giai đoạn: bà mẹ mang thai (270 ngày), nuôi con bằng sữa mẹ và chế độ ăn bổ sung (365 ngày - nuôi con năm thứ nhất) và chế độ ăn của trẻ từ 1 đến 2 tuổi (365 ngày - nuôi con năm thứ 2). Chế độ dinh dưỡng trong 1.000 ngày đầu đời của trẻ sẽ quyết định sự phát triển về sau này.

Về chăm sóc dinh dưỡng và sức khỏe cho phụ nữ có thai:

 Phụ nữ mang thai cần ăn đầy đủ các chất dinh dưỡn, đa dạng thức ăn trong giai đoạn mang thai. Trong thời gian có thai người mẹ cần tăng cân từ 10 - 12kg, để sinh con có cân nặng khoảng 3.000 gam. Mức tăng cân của bà mẹ và cân nặng của trẻ khi sinh nó phụ thuộc vào khẩu phần của mẹ. Nếu khẩu phần có mức năng lượng thấp, mẹ tăng cân ít sẽ có nguy cơ trẻ sinh ra có cân nặng dưới 2.500 g (suy dinh dưỡng bào thai). Mức tăng cân phụ thuộc vào chế độ ăn uống, lao động, nghỉ ngơi và tình trạng dinh dưỡng của mẹ trước khi có thai. Không nên dùng các đồ uống chứa chất kích thích như: rượu, cà phê, nước chè đặc… Giảm ăn các loại gia vị như: ớt, hạt tiêu, tỏi. Ngoài ra phụ nữ có thai, cần uống viên sắt/acid folic hoặc viên đa vi chất phòng chống thiếu máu, thiếu sắt liều lượng 1 viên/ngày từ khi bắt đầu có thai cho tới 1 tháng sau đẻ.

Nuôi con bằng sữa mẹ theo khoa học:

Khi sinh con bà mẹ cần cho trẻ bú sớm trong vòng 1 giờ đầu tiên. Bú sớm có tác dụng làm cho sữa xuống nhanh, co hồi tử cung và bú được sữa non rất tốt cho bé vì sữa non có gía trị dinh dưỡng cao, các kháng thể chống lại bệnh tật, dễ tiêu hóa với trẻ và giúp thải phân xu ra ngoài. Cho trẻ bú hoàn toàn sữa mẹ trong 6 tháng đầu và bú đến 18 - 24 tháng tuổi.

Chế độ ăn bổ sung hợp lý:

Khi trẻ đến giai đoạn 6 tháng tuổi, lúc này sữa mẹ đơn thuần không thể cung cấp đủ nhu cầu năng lượng, protein, vitamin và khoáng chất cho trẻ thì việc cho trẻ ăn bổ sung hợp lý cùng với việc chăm sóc và phòng bệnh đầy đủ có thể giúp trẻ tăng trưởng, phát triển tối ưu, phòng ngừa thấp còi, thiếu hụt vitamin và khoáng chất. Việc bắt đầu cho ăn uống bổ sung là cơ hội quan trọng để trẻ hình thành thói quen ăn uống lành mạnh suốt cuộc đời, đảm bảo cho trẻ không bị mắc các bệnh không lây nhiễm như: Tiểu đường, tăng huyết áp, động mạch vành… sau này. Số bữa ăn hàng ngày tùy theo tháng tuổi: 6 tháng tuổi ăn 1 bữa bột loãng, 7 - 9 tháng ăn 2 - 3 bữa bột đặc, 10 - 12 tháng ăn 3 - 4 bữa bột đặc. Trẻ từ 1-2 tuổi ngoài bú mẹ cần ăn thêm 4 bữa/ngày. Quá trình thực hành ăn bổ sung, cha mẹ, người chăm sóc trẻ cần cung cấp đầy đủ các nhóm thực phẩm: tinh bột (gạo, khoai tây..), chất đạm (trứng, thịt, tôm, cua, cá chất béo và Vi tamin, khoáng chất (rau củ, hoa quả tươi) cho trẻ và tiếp tục duy trì cho trẻ bú sữa mẹ. Khi chế biến đảm bảo thức ăn mềm, dễ nhai, dễ nuốt, đảm bảo vệ sinh ăn uống, chế biến thực phẩm cho trẻ để tránh gây rối loạn tiêu hoá. Rửa tay sạch trước khi chế biến thức ăn và khi cho trẻ ăn. Không cho trẻ ăn bánh, kẹo, uống nước ngọt trước bữa ăn vì chất ngọt làm tăng đường huyết, gây ức chế tiết dịch vị, làm trẻ chán ăn, trẻ bỏ bữa.

1.000 ngày đầu đời được tính kể từ khi thụ thai, đến khi trẻ tròn 2 tuổi. Vì vậy khi từ khi mang thai, người mẹ cần bổ sung vi chất dinh dưỡng, để bào thai đủ cân, khoẻ mạnh. Cho trẻ bú sữa mẹ sớm trong vòng một giờ đầu sau sinh và bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu. Tiếp tục cho bú đến 24 tháng tuổi hoặc lâu hơn. Cho trẻ bú mẹ rất quan trọng, nhằm củng cố hệ tiêu hoá khoẻ mạnh, thiết lập chức năng miễn dịch cơ thể chống lại bệnh tật.  Vì sức khỏe của những đứa con thân yêu ngay từ những năm tháng đầu đời mỗi người mẹ cần trang bị cho mình những kiến thức khoa học căn bản nhất về nuôi con bằng sữa mẹ. Đây là nghĩa vụ và quyền thiêng liêng nhất của một người mẹ khi sinh con.

Mai Hoa