Bệnh
tay - chân - miệng (TCM) là bệnh truyền nhiễm cấp tính lây từ người sang người,
dễ gây thành dịch do vi rút đường ruột gây nên. Bệnh lây chủ yếu theo đường
tiêu hoá. Có thể gặp ở mọi lứa tuổi nhưng thường gặp ở trẻ dưới 5 tuổi và có khả
năng lây lan nhanh, dễ thành dịch.
Ảnh minh họa
Theo hệ thống báo cáo giám sát bệnh
truyền nhiễm, từ đầu năm 2020 đến nay, cả nước ghi nhận 10.745 trường hợp mắc
tay chân miệng tại 63 tỉnh, thành phố, trong đó có 6.662 trường hợp nhập viện. Tình hình dịch bệnh tay chân miệng diễn
biến phức tạp và có chiều hướng gia tăng.
Dấu hiệu nhận biết bệnh tay -
chân - miệng
Bệnh
TCM do Enterovirus 71 và Coxsackie virus gây ra. Dấu hiệu đặc trưng của bệnh là
sốt, đau họng, tổn thương niêm mạc miệng và da chủ yếu ở dạng phỏng nước thường
thấy ở lòng bàn tay, lòng bàn chân, đầu gối, mông. Hầu hết các ca bệnh đều diễn
biến nhẹ. Tuy nhiên ở một số trường hợp, bệnh có thể diễn biến nặng và gây biến
chứng nguy hiểm như viêm não - màng não, viêm cơ tim, phù phổi cấp dẫn đến tử
vong nên cần được phát hiện sớm, điều trị kịp thời.
Thời
gian ủ bệnh (3 - 6 ngày) bệnh thường khởi phát với các triệu chứng như sốt (có
thể sốt nhẹ thoáng qua, cũng có thể sốt cao 39 - 40oC),
đau họng, chảy nước bọt nhiều, biếng ăn, tiêu chảy vài lần trong ngày, trẻ kém
linh hoạt. Đôi khi sờ thấy hạch ở cổ, hạch dưới hàm, ho, chảy mũi...
Giai
đoạn toàn phát: sau 1 - 2 ngày trẻ sẽ nhanh chóng xuất hiện các triệu chứng
điển hình của bệnh với biểu hiện phát ban ở các vị trí đặc hiệu và loét miệng.
Loét
miệng: Đó là các bóng nước có đường kính 2 - 3mm (ở niêm mạc má, lợi, lưỡi) vỡ
rất nhanh tạo thành các vết loét khiến trẻ bị tăng tiết nước bọt và thấy đau
khi ăn, vì thế trẻ sẽ biếng ăn, quấy khóc.
Ở da:
Xuất hiện các bóng nước từ 2 - 10mm, màu xám, hình bầu dục ở lòng bàn tay và
lòng bàn chân, có thể lồi lên trên da, sờ có cảm giác cộm hay ẩn dưới da,
thường ấn không đau. Bóng nước vùng mông và gối thường xuất hiện trên nền hồng
ban.
Dấu
hiệu toàn thân: trong giai đoạn diễn tiến khi vi rút xâm nhập thần kinh trung
ương sẽ xuất hiện triệu chứng rối loạn tri giác như: lơ mơ; li bì, mê sảng, co
giật...
Ngoài
các dấu hiện điển hình trên, bệnh có thể biểu hiện không điển hình như: bóng
nước rất ít xen kẽ với những hồng ban, một số trường hợp chỉ biểu hiện hồng ban
và không có biểu hiện bóng nước hay chỉ có biểu hiện loét miệng đơn thuần. Nếu
bệnh nhẹ thường sau 7 - 10 ngày trẻ hồi phục hoàn toàn. Tuy nhiên một số trường
hợp sốt cao, nhiều mụn có thể gặp biến chứng nặng.
Cách chăm sóc trẻ bị tay - chân -
miệng
Với
những trẻ bị TCM thể nhẹ (chỉ có mụn nước và loét miệng), có thể chăm sóc và
theo dõi điều trị ở nhà bằng cách cho trẻ uống nhiều nước mát và ăn thức ăn dễ
tiêu. Không không cho ăn, uống đồ có vị chua hoặc có gia vị.
Dùng
thuốc Paracetamol để hạ sốt và giảm đau và các thuốc khác do bác sĩ kê. Bù đủ
nước cho bệnh nhân nếu có sốt cao. Vệ sinh miệng thường xuyên bằng các dung
dịch sát khuẩn. Tại các vị trí bị thương tổn ngoài da, bôi các dung dịch sát
khuẩn để tránh bội nhiễm. Có thể súc miệng bằng nước muối loãng nếu trẻ súc
được. Tắm rửa và vệ sinh nhẹ nhàng thân thể cho bé hằng ngày bằng nước sạch để
tránh nhiễm khuẩn.
Khi
thấy trẻ sốt cao, mụn nhiều là dấu hiệu nặng, nguy cơ biến chứng. Vì vậy khi
trẻ có một trong các dấu hiệu sốt cao 39
oC trở lên hoặc sốt cao
kéo dài trên 48 giờ, quấy khóc, bứt rứt, nôn nhiều, ngủ lịm, dễ giật mình,
hoảng hốt, run tay chân, chới với, đi loạng choạng, thở khó, thở nhanh, da nổi
vằn... thì cần cho trẻ nhập viện ngay.
Cách phòng bệnh tay - chân -
miệng
Bệnh TCM hiện chưa có vác xin phòng bệnh và chưa có thuốc điều
trị đặc hiệu. Để chủ động phòng chống
bệnh Tay chân miệng, Cục Y tế dự phòng - Bộ Y tế khuyến cáo người dân và cộng
đồng cần thực hiện các biện pháp sau: Rửa tay thường xuyên bằng
xà phòng dưới vòi nước chảy nhiều lần trong ngày (cả người lớn và trẻ em), nhất
là trước và sau khi nấu ăn, trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh. Thực hiện tốt
vệ sinh ăn uống: ăn chín, uống chín, vật dụng ăn uống phải đảm bảo được rửa
sạch sẽ trước khi sử dụng, không cho trẻ dùng chung khăn ăn, khăn tay, vật dụng
ăn uống như cốc, bát, đĩa, thìa, đồ chơi chưa được khử trùng. Thường xuyên lau
sạch các bề mặt, dụng cụ tiếp xúc hàng ngày như đồ chơi, dụng cụ học tập, tay
nắm cửa, tay vịn cầu thang, mặt bàn, ghế, sàn nhà bằng xà phòng hoặc các chất
tẩy rửa thông thường. Không cho trẻ tiếp xúc với người bệnh hoặc nghi ngờ mắc
bệnh.
Bệnh
TCM có thể gây nhiều biến chứng nguy hiểm như viêm não - màng não, viêm cơ tim,
phù phổi cấp dẫn đến tử vong nếu không được phát hiện sớm và xử trí kịp thời.
Các trường hợp biến chứng nặng thường do EV71 gây ra. Vì vậy khi trẻ có một
trong các dấu hiệu nghi ngờ mắc bệnh cần đưa trẻ đi khám tại cơ sở y tế để được
chẩn đoán và điều trị kịp thời, tránh những biến chứng có thể xảy ra.
Mai Hoa