Tiền đình là một bộ phận thuộc hệ thống thần kinh nằm phía trong tai, sau ốc tai, đó là một hệ thống giữ vai trò quan trọng trong sự điều chỉnh thăng bằng tư thế, dáng bộ và các phối hợp khác của cơ thể như cử động mắt, đầu và thân mình. Rối loạn tiền đình là chứng bệnh đang ngày càng phổ biến và đang có xu hướng gia tăng ở đối tượng lao động trí óc. Bệnh gặp ở mọi lứa tuổi. Mức độ bệnh có thể nhẹ hoặc diễn biến khá nặng…

Rối loạn tiền đình là tình trạng quá trình truyền dẫn và tiếp nhận thông tin của tiền đình bị rối loạn hoặc tắc nghẽn do dây thần kinh số 8 hoặc động mạch nuôi dưỡng não bị tổn thương hay các tổn thương khác ở khu vực tai trong và não. Điều này khiến cho tiền đình mất khả năng giữ thăng bằng, cơ thể loạng choạng, hoa mắt, chóng mặt, quay cuồng, ù tai, buồn nôn… Những triệu chứng này lặp đi lặp lại nhiều lần, xuất hiện đột ngột khiến người bệnh rất khó chịu, ảnh hưởng lớn tới cuộc sống và khả năng lao động của người bệnh.

Có hai loại rối loạn tiền đình là rối loạn tiền đình ngoại biên và rối loạn tiền đình trung ương.

Rối loạn tiền đình ngoại biên:

Biểu hiện của bệnh là chóng mặt khi thay đổi tư thế, cơn chóng mặt thường thoáng qua, chỉ xảy ra trong một thời gian ngắn. Chúng xuất hiện khi thay đổi tư thế: lắc đầu, từ tư thế nằm chuyển sang ngồi.
Trường hợp nặng hơn, người bệnh có biểu hiện chóng mặt kéo dài, không thể đi đứng được, thậm chí không thể ngồi được mà phải nằm bệt trên giường. Đặc biệt cơn chóng mặt thường kèm theo nôn kéo dài, ù tai, giảm thính lực, nặng đầu, khó tập trung, choáng váng, hồi hộp…

Rối loạn tiền đình ngoại biên xảy ra thường là do tổn thương tai trong, hoặc dây thần kinh tiền đình xuất phát từ các nguyên nhân như: viêm tai xương chũm mạn tính, do dùng các thuốc có độc tính gây tổn thương tiền đình như thuốc kháng sinh thuộc nhóm Aminoglycosis, thuốc lợi tiểu, thuốc giảm đau, uống nhiều rượu...

Rối loạn tiền đình trung ương:

 Có những biểu hiện của tình trạng thiểu năng tuần hoàn não. Người bệnh đi đứng khó khăn, khi thay đổi tư thế bị choáng váng, chóng mặt, thỉnh thoảng kèm theo nôn ói. Rối loạn tiền đình trung ương là do có sự tổn thương nhân tiền đình, tổn thương đường liên hệ của các nhân dây tiền đình ở thân não, tiểu não

Nguyên nhân rối loạn tiền đình trung ương là do động mạch mang máu đến nuôi não bộ bị thiểu năng bởi tình trạng xơ mỡ động mạch, các trường hợp bị hạ huyết áp tư thế, thoái hóa đốt sống cổ làm chèn ép mạch máu cũng là nguyên nhân dẫn đến tình trạng rối loạn tiền đình trung ương.

Bệnh rối loạn tiền đình gặp ở mọi lứa tuổi, thế nhưng những lứa tuổi hay những người làm việc ở các ngành nghề sau thường dễ mắc:

Những người làm việc ở văn phòng có nguy cơ mắc rối loạn tiền đình rất cao do làm việc trong môi trường nhiều áp lực, ít vận động và thường xuyên tiếp xúc với máy tính, ngồi phòng điều hòa nên cột sống vùng cổ dễ bị nhiễm lạnh. Vậy nên lâu ngày sẽ làm co thắt động mạch cột sống thân nền, dẫn đến tình trạng thiếu máu nuôi vùng não bộ gây ra chứng rối loạn tiền đình.

Người cao tuổi có nguy cơ mắc rối loạn tiền đình cao hơn người trẻ.

Người quá béo hay người gầy quá đều có thể bị rối loạn tiền đình.

Những trường hợp bị thiếu máu như: phụ nữ sau sinh, người bị các chấn thương gây mất máu nặng hoặc trường hợp mắc các bệnh gây thiếu và mất máu.
Huyết áp thấp khiến lượng máu lên não không đủ cũng là một nguyên nhân gây rối loạn tiền đình.

Cơ thể bị nhiễm độc hóa chất, hoặc nhiễm độc do sử dụng thuốc cũng là một trong những nguyên nhân gây rối loạn tiền đình.

Uống rượu quá nhiều cũng là một nguyên nhân gây rối loạn tiền đình.

Thường xuyên bị căng thẳng do stress, áp lực công việc lớn, phải ngồi lâu trước máy vi tính…

Các biểu hiện đặc trưng của rối loạn tiền đình

Biểu hiện chóng mặt: người bệnh mắc rối loạn tiền đình có cảm giác như bị chao đảo, quay cuồng, khó khăn trong việc đứng lên ngồi xuống, thậm chí có người không thể đứng lên được. Lý do gây nên điều này là dây thần kinh ngoại biên bị tổn thương hoặc hệ thần kinh của não bộ bị chèn ép. Đa phần các trường hợp sau khi được nghỉ ngơi thì các dấu hiệu trên cũng chấm dứt.

Mất thăng bằng: Người bệnh chóng mặt nên sẽ mất thăng bằng, khi đi lại khó khăn, luôn cảm thấy lâng lâng. Nhiều lúc muốn di chuyển được phải bám víu vào người hoặc vật khác mới được. Nguyên nhân gây nên tình trạng ấy là do sự tắc nghẽn tiểu não, toàn bộ tiền đình, mắt và ngoại tháp mà ra.

Mất ngủ, có vấn đề về tâm lý hoặc nhận thức: Người bệnh rối loạn tiền đình khó tập trung, lo lắng quá mức, giảm khả năng chú ý: đầu óc người bệnh thường trong trạng thái lâng lâng, mơ hồ, hay bị mất tập trung và có cảm giác sợ ngã.

Ngoài ra còn có thể hoa mắt, giảm thị lực, nhạy cảm với ánh sáng, ù tai… tim đập nhanh, hồi hộp, đánh trống ngực, buồn nôn, nôn, tăng huyết áp hoặc huyết áp thấp. Ở một số trường hợp, người bệnh còn bị run rẩy, tê chân tay, đau đầu,...

Điều trị rối loạn tiền đình

Rối loạn tiền đình về cơ bản là một hội chứng vì vậy tùy vào nguyên nhân mà các bác sĩ sẽ kê đơn thuốc để giảm các triệu chứng của bệnh. Các thuốc có thể được sử dụng bao gồm: Thuốc làm giảm chóng mặt, buồn nôn; Thuốc tăng tuần hoàn máu não; Thuốc ức chế canxi giãn mạch não; Thuốc làm tăng chuyển hóa tế bào thần kinh; Thuốc hỗ trợ tăng tuần hoàn máu não … Các thuốc này sẽ được các bác sĩ kê đơn và cân nhắc liệu trình. Vì vậy, không nên tự ý mua dùng vì có nhiều loại thuốc gây tác dụng phụ ảnh hưởng tới sức khỏe.

Nếu người bệnh có tiền sử mắc các bệnh mạn tính như: tăng huyết áp, tiểu đường, bệnh về xơ vữa mạch,… phải điều trị tốt tất cả các nguyên nhân có thể dẫn đến chóng mặt, nguy hiểm đến tính mạng. Ngoài ra, người bệnh cần thường xuyên tập bài phục hồi chức năng tiền đình.

Biện pháp phòng ngừa rối loạn tiền đình

Rối loạn tiền đình là bệnh lý rất hay tái phát, ảnh hưởng đến công việc và chất lượng cuộc sống. Để phòng ngừa rối loạn tiền đình, tránh tái phát bệnh bạn cần:
- Hạn chế ngồi nhiều trong phòng lạnh, ngồi lâu trước máy tính.
- Nên thư giãn khi phải ngồi lâu làm việc trong văn phòng bằng các bài tập cho vùng đầu, cổ gáy.
- Uống nước thường xuyên khoảng 2 lít nước một ngày.
- Rèn luyện thể dục thể thao hàng ngày.
- Chủ động giảm căng thẳng, lo âu.
- Tránh đọc sách báo khi ngồi ôtô dễ bị chóng mặt.
- Không nên quay cổ hoặc đứng lên ngồi xuống quá nhanh.
- Tránh lái xe hoặc điều khiển máy móc nếu thường xuyên bị choáng váng. Nên ngồi hoặc nằm ngay xuống nếu cảm thấy chóng mặt.

Rối loạn tiền đình không gây ra nguy hiểm tính mạng cho người bệnh nhưng khi không được điều trị kịp thời, có thể để lại hệ lụy về sức khỏe, tác động đến diễn tiến của nhiều bệnh lý khác. Vì vậy, khi có biểu hiện người bệnh cần đến cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị cụ thể.

Để phòng ngừa rối loạn tiền đình, tránh tái phát bệnh cần: nghiêm túc tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ, sử dụng thuốc đúng và đủ liều theo đơn thuốc bác sĩ kê. Các loại thuốc và liều lượng sử dụng của mỗi người là khác nhau, tùy thuộc và quá trình kiểm tra, xét nghiệm lâm sàng xác định nguyên nhân… Vì vậy, không điều trị theo mách bảo.

Người bệnh cần tập các bài tập phục hồi chức năng tiền đình nhằm giúp tăng cường hoạt động phối hợp các bộ phận của cơ thể, giúp não nhận biết tín hiệu và xử lý các tín hiệu từ tiền đình thông suốt, nhịp nhàng hơn.

Khi có những biểu hiện như chóng mặt, ù tai, đi đứng không vững, nghi ngờ bệnh lý rối loạn tiền đình, người bệnh cần đến các cơ sở y tế để được khám và xác định chính xác nguyên nhân để từ đó có hướng chữa trị thích hợp, càng sớm càng tốt. để tránh nguy hại cho sức khỏe và tính mạng người bệnh.

Mai Hoa