Tiêm phòng vắc xin viêm mang não mô cầu cho trẻ tại Phòng tiêm Safpo, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Cao Bằng.

Theo thống kê của Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương, tỷ lệ mắc bệnh viêm màng não mô cầu ở Việt Nam lên đến khoảng 2,3/100.000 dân. Đây là một trong 6 căn bệnh truyền nhiễm có tỷ lệ tử vong cao nhất nước, lên đến 0,03/100.000 dân. Vì vậy, ai cũng có thể mắc bệnh viêm não mô cầu tuy nhiên người dưới 30 tuổi đặc biệt là trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn. Bệnh rất nguy hiểm, diễn tiến của bệnh rất nhanh, có thể gây tử vong.

Bệnh được chia thành 4 nhóm A, B, C, D nhưng ở nước ta, viêm màng não mô cầu nhóm A là thường gặp nhất. Ngoài ra còn có các nhóm huyết thanh gây bệnh, dù ít độc lực nhưng nếu trẻ có sức khỏe yếu hoặc điều trị chậm trễ, biến chứng bệnh nặng có thể xảy ra. Bệnh viêm màng não mô cầu nếu được điều trị tốt hoàn toàn có thể chữa trị kịp thời, tỉ lệ khỏi bệnh lên tới 85 - 95%. Tuy nhiên điều nguy hiểm là tiến triển bệnh rất nhanh, triệu chứng ban đầu chỉ là sốt nhẹ nhưng có thể dẫn đến nhiễm khuẩn huyết, nguy cơ tử vong nhanh sau vài giờ khởi phát bệnh. Ngoài ra, nếu bị viêm màng não mô cầu nhưng phát hiện và điều trị muộn, người bệnh phải đối mặt với nhiều di chứng sức khỏe lâu dài.

Các triệu chứng của bệnh viêm màng não mô cầu

Khi nhiễm vi khuẩn gây viêm màng não mô cầu, triệu chứng ban đầu thường là sốt cao đột ngột từ 39 - 40 độ C, có nhiều trường hợp sốt đến 41 độ C. Ngoài ra, có thể có 1 số triệu chứng giống với bệnh đường hô hấp đi kèm như đau cơ, mệt mỏi, đau họng, ho, rét run, nhức đầu, co giật,... Khi bệnh nặng hơn, trẻ sẽ có dấu hiệu co giật, mệt mỏi, li bì, bỏ bú, bỏ chơi,...  Bệnh viêm màng não mô cầu cũng thường xảy ra vào mùa đông, triệu chứng bệnh tương tự cúm mùa nên các bậc phụ huynh rất dễ nhầm lẫn. Tuy nhiên khác với cúm mùa, triệu chứng viêm màng não mô cầu nặng lên nhanh chóng, gia đình cần đưa trẻ đi khám và điều trị càng sớm càng tốt.

Bên cạnh các triệu chứng toàn thân, viêm màng não mô cầu cũng gây triệu chứng trên da là những nốt tử ban ( ban xuất huyết - hoại tử) hình sao sau 1 - 2 ngày sốt. Đây là các ban da hoại tử, màu xanh tím hoặc đỏ thẫm nổi bật trên da, đường kính từ 1 - 5mm, lan truyền rất nhanh. Các nốt tử ban có thể xuất hiện độc lập hoặc gộp thành đám, khiến cả vùng da hoại tử với bề mặt bằng phẳng.

Khi dấu hiệu ban da xuất hiện nhiều, đặc biệt tập trung vào vùng thân mình và chi dưới cho thấy trẻ đã gặp phải biến chứng nhiễm độc, nhiễm độc nặng do viêm màng não mô cầu. Lúc này cần can thiệp sớm bởi biến chứng nhiễm trùng huyết, suy đa tạng sẽ xuất hiện nhanh chóng có thể khiến trẻ tử vong trong vòng 24 giờ.

Dựa trên các triệu chứng bệnh đặc trưng như trên, bác sĩ có thể chẩn đoán bệnh viêm màng não mô cầu. Có thể thực hiện thêm các xét nghiệm đánh giá mức độ tiến triển bệnh để can thiệp kịp thời như: xét nghiệm máu, cấy máu, xét nghiệm dịch não tủy, nhuộm soi dịch hầu họng,... Để ngăn chặn tiến triển bệnh cũng như nguy cơ biến chứng, bệnh nhân viêm màng não mô cầu sẽ cần được điều trị nhanh chóng với kháng sinh liều tiêm tĩnh mạch, sau đó có thể thay thế bằng thuốc uống khi bệnh có dấu hiệu được kiểm soát. Các trường hợp sốc nặng và biến chứng nguy hiểm, sẽ điều trị dựa trên biến chứng như: hỗ trợ hô hấp và tuần hoàn, hỗ trợ tim mạch, điều chỉnh cân bằng dịch điện giải.

Do vậy, cách tốt nhất giúp phòng bệnh vẫn là tiêm phòng vắc xin viêm não mô cầu. Hiệu quả bảo vệ của vắc-xin phòng bệnh viêm màng não do não mô cầu lên đến 90%.

Lịch tiêm phòng viêm não mô cầu:

Hiện nay, vắc xin phòng viêm não mô cầu là vắc xin dịch vụ chưa được đưa vào chương trình tiêm chủng mở rộng. Do vậy, tỷ lệ tiêm phòng vắc xin này chưa cao. Trong khi đó, không cần phải nằm trong khu vực có dịch bệnh, người dân đặc biệt là trẻ nhỏ có thể mắc bệnh bất cứ lúc nào.

Vì vậy, bên cạnh việc giữ vệ sinh cá nhân cho trẻ và giữ vệ sinh nơi sinh sống thì tiêm phòng vắc xin viêm não mô là cách giúp trẻ phòng tránh bệnh tốt nhất. Thời điểm tiêm như sau:

Vắc xin viêm não mô cầu A,C,Y,W cho trẻ từ 9 tháng tuổi và người lớn đến 55 tuổi, có hai lịch tiêm:

Trẻ 9 tháng đến 23 tháng tuổi: Tiêm 2 liều, liều thứ 2 cách liều thứ nhất 3 tháng.

Trẻ từ tròn 24 tháng và người lớn đến 55 tuổi: Tiêm 1 liều duy nhất.

Vắc xin viêm não mô cầu BC – phòng ngừa bệnh não mô cầu do tuýp B và tuýp C: tiêm cho trẻ từ 6 tháng trở lên và người lớn đến 45 tuổi. Liều tiêm 2 mũi, mũi 2 cách mũi tiêm đầu 6 – 8 tuần.

Để phòng bệnh cần giữ vệ sinh, thông thoáng nơi ở, thường xuyên rửa tay bằng xà phòng, súc miệng, họng bằng các dung dịch sát khuẩn mũi họng thông thường. Hạn chế cho trẻ tiếp xúc chỗ đông người, nhất là với người mắc bệnh về hô hấp. Trong trường hợp buộc phải cho trẻ đến nơi công cộng như bệnh viện, nên cho trẻ đeo khẩu trang để hạn chế sự lây lan.

Chủ động tiêm vắc xin phòng bệnh cho trẻ tại các cơ sở tiêm chủng dịch vụ. Vắc xin viêm màng não mô cầu không có trong chương trình tiêm chủng mở rộng nên phụ huynh cần đưa trẻ đến các phòng tiêm chủng dịch vụ để liên hệ, nghe tư vấn và tiến hành tiêm theo hướng dẫn của bác sĩ.

 Ngọc Anh (Sưu tầm)