Dinh dưỡng trong 1000 ngày vàng đầu đời quyết định cho sự phát triển thể chất và tinh thần của trẻ em
Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF) và Tổ chức Y tế Thế
giới (WHO) đều nhấn mạnh 1000 ngày vàng đầu đời (từ khi thụ thai đến khi trẻ được 2 tuổi) là giai đoạn rất
quan trọng, quyết định cho sự phát triển thể chất và tinh thần cho trẻ em. Giai
đoạn này trẻ được nuôi dưỡng đúng cách
sẽ có hệ miễn dịch tốt và phát huy hết tiềm năng về thể chất và trí tuệ trong
tương lai. Ngược lại, trong 1000 ngày
đầu đời của trẻ không được nuôi dưỡng đúng cách sẽ bỏ lỡ cơ hội phát triển tối
đa về thể chất và trí tuệ.
Viên chức Khoa Phụ sản, Bệnh
viện đa khoa tỉnh Cao Bằng hướng dẫn bà mẹ thực hiện cho con bú đúng cách. Ảnh:
Trọng Thụ
Trong thời kỳ mang thai
và cho con bú, nhu cầu dinh dưỡng của người mẹ tăng lên đáng kể dẫn tới 33% bị
thiếu máu, 80% bị thiếu kẽm… Những phụ nữ khi mang thai mà nhẹ cân hoặc thiếu
hụt chất dinh dưỡng, các em bé sinh ra có nguy cơ tử vong cao hơn, dễ mắc bệnh,
bị thấp còi, suy giảm trí tuệ và sau này dễ mắc các bệnh tiểu đường, cao huyết
áp, tim mạch… Còn đối với trẻ em, tình trạng suy dinh dưỡng, thấp còi tăng cao
nhanh chóng khi trẻ đến giai đoạn 6 tháng tuổi. Do lúc này sữa mẹ không thể
cung cấp đủ nhu cầu năng lượng, protein, vitamin, khoáng chất. Trong khi đó
việc cho trẻ ăn bổ sung lại không được chú ý đầy đủ hoặc thực hiện không hợp
lý…
Chế độ
dinh dưỡng trong 1000 ngày đầu đời của trẻ phụ thuộc vào từng mốc giai đoạn: bà
mẹ mang thai (270 ngày), nuôi con bằng sữa mẹ và chế độ ăn bổ sung (365 ngày -
nuôi con năm thứ nhất) và chế độ ăn của trẻ từ 1 đến 2 tuổi (365 ngày - nuôi
con năm thứ 2). Chế độ dinh dưỡng trong 1.000 ngày đầu đời của trẻ sẽ quyết định sự phát triển về sau này.
Về chăm sóc dinh dưỡng và sức khỏe cho phụ nữ có thai:
Phụ nữ mang thai cần ăn đầy đủ các chất dinh dưỡng, đa dạng thức ăn trong giai đoạn
mang thai. Trong thời gian có thai người mẹ cần tăng cân
từ 10 - 12kg, để sinh con có cân nặng khoảng 3.000 gam. Mức tăng cân của bà mẹ
và cân nặng của trẻ khi sinh nó phụ thuộc vào khẩu phần của mẹ. Nếu khẩu phần
có mức năng lượng thấp, mẹ tăng cân ít sẽ có nguy cơ trẻ sinh ra có cân nặng
dưới 2.500 gam (suy dinh dưỡng bào thai). Mức tăng cân phụ thuộc vào chế độ ăn
uống, lao động, nghỉ ngơi và tình trạng dinh dưỡng của mẹ trước khi có thai.
Cần có chế độ ăn bổ sung hợp lý có đủ năng
lượng, protein, vitamin và khoáng chất thông qua các thực phẩm đa dạng bao gồm
rau quả màu xanh, vàng, đỏ, thịt, cá, đậu, đỗ và các loại hạt
Ngoài
ra phụ nữ có thai cần bổ sung viên sắt và axit folic hoặc viên đa vi chất dinh
dưỡng hàng ngày để phòng chống thiếu máu, thiếu sắt liều lượng 1 viên/ngày từ
khi bắt đầu có thai cho tới 1 tháng sau đẻ. Ở những người có lượng can xi khẩu
phần thấp cần bổ sung can xi đường uống nhằm giảm nguy cơ tiền sản giật.
Không nên dùng các đồ uống
chứa chất kích thích như: rượu, cà phê, nước chè đặc… Giảm ăn các loại gia vị
như: ớt, hạt tiêu, tỏi…
Nuôi
con bằng sữa mẹ theo khoa học:
Khi sinh con bà mẹ cần cho trẻ bú sớm trong vòng
1 giờ đầu sau sinh. Bú sớm có tác dụng làm cho sữa xuống nhanh, co hồi tử cung
và bú được sữa non rất tốt cho bé vì sữa non có gía trị dinh dưỡng cao, các
kháng thể chống lại bệnh tật, dễ tiêu hóa với trẻ và giúp thải phân xu ra
ngoài. Cho trẻ bú hoàn toàn sữa mẹ trong 6 tháng đầu và bú đến 18 - 24 tháng
tuổi. Trong vòng 6 tháng đầu đời, chỉ cần cho trẻ bú hoàn toàn bằng sữa mẹ,
không cần bổ sung thêm nước, sữa bột hoặc thức ăn khác, sữa mẹ có đủ nước và
mọi chất dinh dưỡng mà con bạn cần trong 6 tháng đầu như: protein, chất béo,
các vitamin và nhiều khoáng chất. Sữa mẹ có đầy đủ DHA/ ARA giúp não bộ bé phát
triển tối đa.
Chế độ ăn bổ
sung hợp lý:
Khi trẻ đến giai đoạn 6 tháng tuổi, lúc này sữa mẹ đơn thuần không thể
cung cấp đủ nhu cầu năng lượng, protein, vitamin và khoáng chất cho trẻ thì việc
cho trẻ ăn bổ sung hợp lý cùng với việc chăm sóc và phòng bệnh đầy đủ có thể
giúp trẻ tăng trưởng, phát triển tối ưu, phòng ngừa thấp còi, thiếu hụt vitamin
và khoáng chất. Số bữa ăn hàng ngày tùy theo tháng tuổi: 6 tháng tuổi ăn 1 bữa
bột loãng, 7 - 9 tháng ăn 2 - 3 bữa bột đặc, 10 - 12 tháng ăn 3 - 4 bữa bột đặc.
Trẻ từ 1-2 tuổi ngoài bú mẹ cần ăn thêm 4 bữa/ngày. Quá trình thực
hành ăn bổ sung, cha mẹ, người chăm sóc trẻ cần cung cấp đầy đủ các nhóm thực
phẩm: tinh bột (gạo, khoai tây..), chất đạm (trứng, thịt, tôm, cua, cá chất béo
và vitamin, khoáng chất (rau củ, hoa quả tươi) cho trẻ và tiếp tục duy trì cho
trẻ bú sữa mẹ. Khi chế biến đảm bảo thức ăn mềm, dễ nhai, dễ nuốt, đảm bảo vệ
sinh ăn uống, chế biến thực phẩm cho trẻ để tránh gây rối loạn tiêu hoá. Rửa
tay sạch trước khi chế biến thức ăn và khi cho trẻ ăn. Không cho trẻ ăn bánh, kẹo,
uống nước ngọt trước bữa ăn vì chất ngọt làm tăng đường huyết, gây ức chế tiết
dịch vị, làm trẻ chán ăn, trẻ bỏ bữa.
1000
ngày vàng đầu đời là giai đoạn rất quan trọng, quyết định cho sự phát triển thể
chất và tinh thần cho trẻ em. Vì vậy khi từ khi mang
thai, người mẹ cần bổ sung vi chất dinh dưỡng, để bào thai đủ cân, khoẻ mạnh.
Cho trẻ bú sữa mẹ sớm trong vòng một giờ đầu sau sinh và bú mẹ hoàn toàn trong
6 tháng đầu. Tiếp
tục cho bú đến 24 tháng tuổi hoặc lâu hơn. Cho trẻ bú mẹ rất quan trọng, nhằm
củng cố hệ tiêu hoá khoẻ mạnh, thiết lập chức năng miễn dịch cơ thể chống lại
bệnh tật.
Mai Hoa